Z Szymonem Hejmanowskim, psychologicznym konsultantem ds. trudności w procesie studiowania, o pomocy dla studentów i wykładowców rozmawia Krzysztof Smura.
Praca psychologicznego konsultanta do spraw trudności w procesie studiowania. Już sama nazwa budzi przestrach. To chyba ogrom pracy?
Mam nadzieję, że nazwa nie budzi jednak strachu u studentów i pracowników i że nie zniechęca do zwracania się po wsparcie. Zależało nam, by jasne było, w jakich sytuacjach możemy być szczególnie pomocni. Rzeczywiście mamy teraz dużo pracy, zgłasza się po pomoc wiele osób. Funkcję psychologicznych konsultantów ds. trudności w procesie studiowania z ramienia BWON UAM pełni aktualnie dr Julita Wojciechowska pracująca na WPiK UAM oraz ja – Szymon Hejmanowski. Naszym podstawowym zadaniem jest udzielanie psychologicznego wsparcia studentom z dodatkowymi potrzebami edukacyjnymi, którzy mierzą się z trudnościami w studiach, wynikającymi z niepełnosprawności, ze złego stanu zdrowia lub w związku z nieneurotypowością (w spektrum autyzmu).
Z jakimi problemami najczęściej zwracają się do Państwa studenci?
W ostatnich miesiącach najczęściej po pomoc zwracają się studenci z trudnościami natury psychicznej, zmagający się z ostrymi lub przewlekłymi zaburzeniami natury psychicznej, doświadczający kryzysu psychicznego, zmagający się m.in. z symptomami silnie obniżonego nastroju, lęku oraz silnego stresu, z trudnościami ze skupieniem uwagi, co uniemożliwia im efektywne uczenie się i czynienie postępów w studiach. W efekcie trudności psychicznych wielu studentów ma zaległości w studiach, co uniemożliwia im terminowe zaliczanie przedmiotów w sesji egzaminacyjnej. Z pomocy korzystają też studenci w spektrum autyzmu, studenci z dysleksją i z innymi uwarunkowaniami, przekładającymi się na pogorszenie ich sytuacji na studiach.
Sam proces pomocy nie polega chyba na sporadycznym spotykaniu się? To pewna ciągłość…
Są studenci, którzy po przyznaniu im odpowiednich dostosowań na wydziałach świetnie sobie radzą i kontaktują się sporadycznie; są też tacy, którzy korzystają z konsultacji cyklicznie. Szczególnie studenci, zmagający się z ostrymi lub przewlekłymi zaburzeniami psychicznymi, korzystają z konsultacji częściej. Wspieramy studentów psychologicznie w aspekcie efektywnego uczenia się, zarządzania czasem, planowania i realizowania planu nadrabiania zaległości w studiach, radzenia sobie ze stresem, przygotowywania się do wystąpień i egzaminów, przygotowywania większych projektów i prac dyplomowych oraz w innych sprawach, istotnych dla pomyślnego studiowania.
Stres przedegzaminacyjny. Kto z nas go nie miał… Jest jakiś złoty środek, sposób?
Względnie systematyczna praca w ciągu semestru i fakt, że ma się dobrą orientację w materiale, który obowiązuje na egzaminie, to pierwszy czynnik, który ogranicza negatywny efekt stresu przed egzaminem i w jego trakcie. Również adekwatna, realistyczna ocena znaczenia danego egzaminu dla sytuacji osobistej i dalszej kariery edukacyjnej, może uchronić studenta przed nadmiarem niepokoju w trakcie uczenia się i na egzaminie. Wielu studentów wyolbrzymia rolę oceny z egzaminu w ich życiu, bądź stawia sobie bardzo wysoko poprzeczkę, warunkując poczucie własnej wartości i samoakceptację oceną z egzaminu. Zdarza się, że studenci, przejawiający taki perfekcjonizm, uzyskanie oceny 4,5 z egzaminu przeżywają jako osobistą porażkę, prowadzącą do kryzysu psychicznego. Bardzo istotne jest wykształcanie w sobie umiejętności opanowania stresu w trakcie egzaminu, skupiania uwagi na zadaniu, a nie na przeżywanych emocjach i negatywnych myślach oraz zastosowanie metody, która gwarantuje największe prawdopodobieństwo sukcesu na egzaminie. Warto też, by studenci zdający egzamin nie obawiali się prosić egzaminatorów o precyzyjną informację o zakresie materiału, który obowiązuje na egzaminie oraz by wiedzieli, jak egzamin przebiegnie, ile czasu będzie trwać oraz jakiego rodzaju pytań mogą się spodziewać. Nad powyższymi zagadnieniami pracujemy w trakcie konsultacji psychologicznych zależnie od potrzeb studentów. To, na czym skupiamy uwagę, zależy od zgłaszanych przez studenta kłopotów i czasu, który pozostał do egzaminu, będącego przyczyną niepokoju.
Czasem bywa i tak, że tracimy zapał do studiowania. Brakuje nam motywacji. Co wówczas robić? Zmieniać studia?
W takich okolicznościach sugeruję studentom danie sobie czasu na podjęcie decyzji. Proponuję przyjrzenie się własnej motywacji, potrzebom, zainteresowaniom, osobiście ważnym wartościom i wyłaniającej się wizji własnej pożądanej przyszłości. Warto w tym kontekście zastanowić się, na ile program danego kierunku studiów oraz jaki odpowiedni dla siebie sposób studiowania korespondują z tym, czego młoda osoba pragnie dla siebie od życia, zarówno teraz, jak i w przyszłości. Czasem w sytuacji zmęczenia i znużenia studiami pomocne bywa sformułowanie bardziej konkretnych, mniejszych, określonych w czasie celów na drodze studiów, czasem skupienie się na potencjalnych korzyściach z realizacji danego przedmiotu studiów, a czasem rozwiązaniem bywa przerwa w studiach. Osobną kwestią, na którą chciałbym zwrócić uwagę, jest higiena codziennego życia, dbałość o efektywny, rewitalizujący wypoczynek, najlepiej bez udziału urządzeń cyfrowych, dobre relacje społeczne z innymi osobami, z którymi można się spotkać i szczerze dzielić się troskami, aktywność fizyczna, dobry sen, etc. W sytuacji impasu w studiach warto też skontaktować się z Biurem Karier UAM, które oferuje konsultacje z profesjonalnymi doradczyniami zawodowymi, co może być pomocne w określeniu własnych preferencji, predyspozycji, zasobów i oczekiwań przed podjęciem decyzji dotyczącej wyboru dalszej ścieżki studiów.
A co ze studentami z niepełnosprawnością lub z trudnościami w uczeniu się? Jak im pomóc?
Po przeprowadzeniu wywiadu i zapoznaniu się z dokumentacją studentów – z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności lub dokumentacją lekarską, lub z opinią z poradni psychologiczno-pedagogicznej, dostarczoną przez studentów, przygotowujemy razem wniosek o przyznanie racjonalnych dostosowań w procesie kształcenia. Jest to dokument, zawierający rekomendacje odpowiednich adaptacji, dotyczących udziału studentów w zajęciach oraz zaliczeniach i egzaminach na odpowiednich wydziałach. Następnie prodziekani do spraw studenckich na wydziałach wydają zgodę na powyższe dostosowania. To nie oznacza obniżenia wymagań, lecz dostosowanie realizacji programu studiów. Możliwe są różne dostosowania, np. możliwość indywidualnego odrobienia zaległości w sytuacji wielu godzin absencji, spowodowanych stanem zdrowia. Inna adaptacja to lektorat z języka angielskiego dla studentów z niepełnosprawnościami sensorycznymi oraz z dodatkowymi potrzebami edukacyjnymi, m.in. ze spektrum autyzmu, z dysleksją, z zaburzeniami psychicznymi. Może to być dostosowana forma egzaminu np. pisemna lub ustna, w zależności od rodzaju trudności albo wydłużony czas na egzaminach pisemnych, możliwość podziału materiału egzaminacyjnego na mniejsze części i zdawanie ich porcjami, czy przyznanie asystenta edukacyjnego itd. Wymieniłem tylko niektóre z dostosowań. Po dalsze informacje odsyłam na stronę BWON UAM.
Mamy sporą liczbę studentów z Ukrainy. Otoczyliście ich ochroną?
Od czasu rozpoczęcia wojny w Ukrainie, na konsultacje częściej niż wcześniej zgłaszają się studenci z Ukrainy i Białorusi, którym udzielamy odpowiedniego wsparcia psychologicznego. Chciałbym nadmienić, że system pomocy psychologicznej na UAM nie ogranicza się wyłącznie do konsultacji oferowanych przez psychologicznych konsultantów. Mamy na UAM Poradnię Rozwoju i Wsparcia Psychicznego UAM, świadczącą terapię krótkoterminową oraz pomoc psychologiczną dla pracowników i studentów w kryzysie psychicznym, świadczoną przez psychologów i psychoterapeutów z WPiK UAM telefonicznie. Warto nadmienić, że zarówno PRiWP UAM i WPiK UAM oferują pomoc m.in. w języku ukraińskim.
Proces nauczania to także dydaktycy. Oni również przychodzą z problemami? Jakiej natury?
Wykładowcy i inni pracownicy uczelni korzystają z konsultacji najczęściej w sytuacjach, w których chcą poradzić się, jak pracować ze studentami z niepełnosprawnością lub studentami, przejawiającymi trudne bądź nietypowe zachowania w trakcie zajęć dydaktycznych. Ponadto BWON UAM oferuje pracownikom dydaktycznym naszej uczelni warsztaty, dotyczące pracy ze studentami z trudnościami natury psychicznej i poznawczej. Bas van der Ham z WA UAM i ja prowadzimy te warsztaty starając się bazować na praktycznych doświadczeniach wykładowców. W trakcie dwóch spotkań szukamy okazji do rozwijania u wykładowców umiejętności efektywnego komunikowania się i uwzględniania w trakcie zajęć dydaktycznych różnych potrzeb studentów, co ogranicza ryzyko pojawienia się trudnych zachowań. Pracujemy też nad rozwijaniem umiejętności adekwatnego reagowania w trudnych sytuacjach.
Czytaj też:Wsparcie na UAM. Walcząc o dobrostan.
