Dr hab. Olena Klenina nie sądziła, że wyemigruje z rodzinnego Sewastopola do Poznania. Dziś na UAM kieruje Centrum Ekspedycja Novae Wydziału Historii i prowadzi misje archeologiczne w antycznych miastach.
Współpraca dr hab. Oleny Kleniny z UAM zaczęła się przez przypadek. Z wykształcenia archeolog i historyk antyku, przez 30 lat pracowała w Narodowym Rezerwacie Chersonezu Taurydzkiego w Sewastopolu, który był do 1998 r. miastem zamkniętym. W latach 90. ukraińska badaczka poznała na konferencji prof. Tadeusza Sarnowskiego z UW, który badał Novae, rzymski obóz legionowy oraz wczesnobizantyjskie miasto w północnej Bułgarii. Naukowiec zaprosił ją do udziału w swojej misji. Na miejscu spotkała naukowców z UAM, których teren sąsiadował z odcinkiem UW.
- Okazało się, że archeolodzy z Poznania przez lata odkryli dużo ceramiki naczyniowej, ale brakowało im specjalisty dla jej naukowego opracowania i tak zaproponowali mi przejście do misji UAM. Nasza współpraca zaczęła się w 1997 r. - wspomina dr hab. Klenina.
Warto zaznaczyć, że już od 1970 r. działała Interdyscyplinarna Archeologiczna Ekspedycja UAM Novae stworzona i prowadzona przez prof. Stefana Parnickiego-Pudełko. W 1988 r. jej kierownictwo przejął dr Andrzej Biernacki.
- Dr Biernacki, którego jestem uczennicą, uważał, że należy patrzeć szerzej, nie tylko koncentrować badania na jednym obiekcie. Świat antyczny jest bardzo rozległy, pewne zjawiska występują nie tylko w Novae, ale również na innych terenach i warto je badać chociażby porównawczo. Zaprosiłam dr. Biernackiego, by zapoznał się z naszymi materiałami z Chersonezu Taurydzkiego, co dało początek wieloletnim polsko-ukraińskim badaniom archeologicznym – wyjaśnia dr hab. Olena Klenina.
W tym antycznym mieście na Krymie odkryto m.in. 11 kościołów wczesnobizantyjskich datowanych na V-VI w. n.e, ponad dwa tysiące fragmentów marmurowych detali i elementów, które były zbierane od 1827 r. Dr Biernacki i dr hab. Olena Klenina opracowali ten obszerny materiał w 4 lata. Trzytomowa monografia ukazała się w 2004 r.
Niestety, badania przerwała okupacja Krymu przez Rosję w 2014 r., która odcisnęła swoje piętno również na życiu Oleny Kleniny. - Nigdy nie sądziłam, że wyemigruję z Sewastopola. To nie była łatwa decyzja, bo zostawiłam tam całe dotychczasowe życie. Zrobiłam to, bo nie mogłam zaakceptować tego, co się wydarzyło.
Badaczka dostała dwie oferty pracy - na UAM i na uniwersytecie w Walencji. Wybrała polską uczelnię, gdzie dzięki życzliwości ówczesnego rektora prof. Bronisława Marciniaka otrzymała możliwość kontynuowania pracy naukowej. W Poznaniu habilitowała się i od 2020 roku decyzją rektora prof. Andrzeja Lesickiego kieruje Centrum Ekspedycja Novae na Wydziale Historii.
W Novae odkryto kilka wyjątkowych zespołów budynków - łaźnie w obozie legionowym, jedne z największych w Limesie Dolnodunajskim i unikatowe armamentarium czyli wojskowy arsenał.
- Armamentarium jest gigantyczną budowlą mierzącą 45x45 metrów, służącą do przechowywania artylerii. Jego pozostałości znajdują się na głębokości 6 metrów. Teraz musimy tylko przekonać decydentów, że warto sfinansować odkrycie całego obiektu, pierwszego tak dobrze zachowanego w skali wszystkich prowincji Cesarstwa Rzymskiego. Dotychczasowe badania są bardzo owocne i budzą ogromne zainteresowanie w świecie naukowym.
Badania w Novae dostarczają materiałów źródłowych do badań interdyscyplinarnych realizowanych przez m.in. historyków, geologów, fizyków, chemików z UAM. Ta owocna współpraca jest też swoistą szkołą dla studentów i młodych naukowców nie tylko z UAM, ale również z Politechniki Wrocławskiej
Dr hab. Olena Klenina nie ogranicza aktywności badawczej tylko do Novae. Od 2018 r. kieruje polsko-gruzińskim projektem, dotyczącym antycznego miasta Nekresi leżącego w granicach starożytnego Królestwa Iberii (dzisiejsza Gruzja). Badania przerwane przez pandemię będą wznowione w przyszłym roku. Cały czas prowadzone są intensywne prace studyjne, zarówno w zakresie projektów dotyczących Novae, Nekresi, jak i Chersonezu Taurydzkiego.
Czytaj też: Naukowcy UAM badają rzymską zbrojownię w Bułgarii
