Zakład Badań Diachronicznych (Instytut Kultury Europejskiej UAM) specjalizuje się w badaniach nad historią i kulturą społeczności funkcjonujących we wszystkich epokach historycznych. Szeroko zakrojone pole badawcze i wszechstronny zespół są atutem w obecnie realizowanym projekcie „Opresja, poddaństwo, dominacja. Studia nad zniewoleniem i przemocą”. 

 

– Holistycznie analizujemy zjawiska i procesy dotyczące przemocy, występujące od prehistorii po współczesność. W ramach działań projektowych chcemy zidentyfikować, zdefiniować i udokumentować różne formy przemocy, którą rozumiemy jako intencjonalne użycie siły albo władzy negatywnie wpływające na stan przedmiotu naszych badań. Co jest tym przedmiotem? Przyjęliśmy bardzo szeroką perspektywę, obejmującą świat ożywiony i nieożywiony, a także idee, bo zauważyliśmy, że przemoc jest skierowana nie tylko w stronę człowieka; jej ofiarami mogą być zwierzęta, rośliny, miejsca, przedmioty, a nawet całe systemy kulturowe – wyjaśnia dr Kamil Wasilkiewicz, koordynator projektu.  

Grupę badawczą interesują zarówno oprawcy, jak i ofiary, a także mechanizmy przemocy. – Zastanawiamy się czy istnieją uniwersalne czynniki – biologiczne, geograficzne, polityczne, społeczne – które stanowią podstawę działań o charakterze przemocowym – mówi dr Wasilkiewicz. – Czy przemoc jest konstruktem kulturowym, a może jest czymś naturalnym, jak niektórzy sądzą? Jakub Żulczyk w „Ślepnąc od świateł” pisał, że nie ma nic naturalniejszego niż przemoc. Może nie da się od niej uciec, ale wydaje mi się, że można tworzyć świat, w którym przemoc będzie niwelowana.  

Każdy członek i członkini zespołu osobno realizuje swoje zadania, ale wszyscy spotykają się, by przedstawić wyniki badań, przedyskutować je i tworzyć wspólne koncepcje w interdyscyplinarnym gronie, do którego należą: archeolog, historycy oraz historycy sztuki i kultury. Za nimi już cykl wyjazdów badawczych i konsultacji z ekspertami i ekspertkami z Europy. Doktor Zofia Kaczmarek i dr Michał Duch zbierali materiały w Niemieckim Instytucie Archeologicznym we Frankfurcie nad Menem. Profesor UAM Filip Kubiaczyk odwiedził biblioteki w Madrycie, Barcelonie i Saragossie. 

– Kwerenda i analiza źródeł, skrupulatna praca w wielkopolskim stylu – tak wyglądają badania w humanistyce. Za książkami pokazującymi fascynujący świat nauki stoją godziny spędzone w bibliotekach i archiwach, działania o iście benedyktyńskim charakterze – podkreśla koordynator projektu.  

Warto wspomnieć, że projekt jest finansowany z programu IDUB (Wsparcie badań filii UAM oraz Centrum Zaawansowanych Technologii i Centrum NanoBioMedycznego). Z jego środków opłacono m.in. wyjazdy zagraniczne i zakup koniecznej literatury. Obecnie grupa opracowuje pierwsze publikacje w językach angielskim i hiszpańskim. W kolejnym etapie zespół chciałby pozyskać nowe środki na bardziej zaawansowane badania i na wydanie monografii wieloautorskiej.  

 

Profesor UAM Mateusz Jaeger, archeolog, dyrektor IKE UAM; analizuje zagadnienia związane z nierównym dostępem do określonych dóbr w społecznościach pradziejowych oraz z formami osadnictwa i obrządku pogrzebowego w epoce brązu i żelaza wskazujące na istnienie konfliktów politycznych oraz nierówności społecznych.  

 

Doktor Michał Duch, historyk; bada specyfikę rzymskiej dominacji na obszarach dolnego Dunaju oraz mechanizmy, które były jej podstawą.  

 

Doktor Zofia Kaczmarek jest historyczką; przedmiot jej badań to ubiór w antycznym Rzymie traktowany jako forma protestu i buntu przeciw określonym okolicznościom społecznym i politycznym. Dla wielu mieszkańców Wiecznego Miasta jedyną sposobnością wyrażenia własnych poglądów, tożsamości i indywidualności był ich wygląd. Swoim ubiorem wyrażali oni symboliczny opór wobec aparatu władzy.  

 

Profesor UAM Leszek Wetesko, historyk sztuki i historyk, kierownik Zakładu Badań Diachronicznych; śledzi zjawisko przemocy wobec słowa pisanego, pojawiające się na gruncie przemian religijnych i społecznych w kulturach europejskich na przełomie antyku i średniowiecza oraz jej wpływ na powstawanie i kształt ówczesnych utworów literackich.  

 

Doktor Kamil Wasilkiewicz, historyk, p.o. kierownika Zakładu Badań Diachronicznych; bada relacje i zależności występujące między członkami zakonów rycerskich (templariuszy i joannitów) oraz między zakonnikami a ich poddanymi w Europie Środkowej. Z tym tematem łączy się problem funkcjonowania kobiet w zakonach rycerskich. 

 

Profesor UAM Filip Kubiaczyk, historyk, historyk kultury, hispanista; zajmuje się relacjami między władzą a wiedzą, które powstały wraz z konkwistą i kolonizacją Nowego Świata. Utrzymują się one nieprzerwanie do dzisiaj w odnowionych formach. Naukowca interesuje kwestia kontroli podmiotowości, dominacji wiedzy i kosmologii zachodniej kosztem wiedzy i kosmologii lokalnych społeczności, a także dyskryminacja językowa. Kluczowa jest tu perspektywa ofiar oraz ich projekty emancypacyjne prowadzące do dekolonizacji.  

 

Profesor Janusz Karwat, historyk; przygląda się opresji, zniewoleniu i przemocy wobec człowieka na przykładzie relacji między Polakami i Niemcami. Analizy obejmują obszar Prowincji Poznańskiej w dawnym zaborze pruskim w okresie powstania wielkopolskiego. Badacz analizuje represje Niemców wobec Polaków na terenach nieobjętych powstaniem, a także represje administracji polskiej wobec Niemców na terenach wyzwolonych, czynnie sprzeciwiających się polskiemu porządkowi społecznemu.  

 

Profesor Grzegorz Łukomski, historyk; bada przemoc na ziemiach polskich w czasie okupacji niemieckiej i sowieckiej. Naukowca interesują formy zniewolenia i struktura aparatu terroru (instytucje i ich działalność), eksterminacja (czystki etniczne, łagry i obozy koncentracyjne), kreowanie „nowego człowieka” w kontekście społeczno-biologicznym (eugenika), idee oraz ideologie „nowej Europy” czy opresja werbalna i propagandowa (język terroru). 

Zobacz też: Prof. Filip Kubiaczyk. Piłka nożna nie ma płci