Komunikatem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 marca 2019 r. rozpoczął się wyścig najlepszych polskich uczelni o status „uczelni badawczej”. Dziś nie ulega już wątpliwości, że jedną z najważniejszych konsekwencji Ustawy 2.0 będzie niespotykana do tej pory dywersyfikacja (także finansowa) polskich uczelni.
Trzy kategorie uczelni – zawodowe, akademickie i badawcze – będą nie tylko finansowane wg odrębnych zasad, ale także zróżnicowane będą ich możliwości funkcjonowania oraz stawiane im wymagania. Uczelnie badawcze będą realizować opisaną we wniosku strategię uczelni „na rzecz doskonałości naukowej” wraz z podnoszeniem jakości kształcenia w silnym związku z badaniami naukowymi.
Celem programu „Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza” jest więc „wyłonienie i wsparcie uczelni, które będą dążyć do osiągnięcia statusu uniwersytetu badawczego”.
Nabór wniosków konkursowych trwać będzie do 24 czerwca 2019 r., a wnioski oceni międzynarodowy zespół ekspertów - istotnym elementem tej oceny jest rozmowa autorów wniosku z zespołem oceniającym.
Czasu jest więc niewiele, za to konsekwencje będą odczuwane przez wiele lat. Laureaci – nie więcej niż 10 uczelni – oprócz zaszczytnego tytułu uczelni badawczej otrzymają przede wszystkim dodatkowe wsparcie finansowe – roczne zwiększenie subwencji o 10 %. W przypadku naszego Uniwersytetu ta dodatkowa kwota może wynieść ponad 50 mln zł rocznie, a zatem w planowanym 6 letnim okresie finansowania będzie to ponad 300 mln zł. To znacząca kwota, szczególnie, że uczelnie badawcze same mogą zdecydować jak najlepiej te środki wykorzystać dla swojego rozwoju. Absolutnym priorytetem musi być ”podniesienie poziomu jakości działalności naukowej i poziomu jakości kształcenia, oraz, w konsekwencji, podniesienia międzynarodowego znaczenia działalności uczelni”.
Do konkursu mogą przystąpić uczelnie spełniające kryteria ustawowe: 8 uniwersytetów (UG, UAM, UJ, UŁ, UMK, UŚl., UW, UWr), 6 politechnik (AGH, PG, PŁ, PŚl., PW, PWr), 4 uczelnie medyczne (GUMed, UMP, UMB, UMŁ) i jedna uczelnia "life sciences" (UPWr). Wiadomo więc z kim przyjdzie nam się zmierzyć w tym prestiżowym konkursie.
Czytaj też: Fotosyntezę mamy za darmo
Powołany przez JM Rektora prof. Andrzeja Lesickiego czteroosobowy zespół rozpoczął już pracę nad przygotowanie wniosku konkursowego. Zespół ten tworzą prorektorzy: Ryszard Naskręcki, Beata Mikołajczyk i Marek Nawrocki oraz prof. Marek Kwiek. Ponadto powstanie też grupa konsultacyjna, w skład której wejdą m.in. przedstawiciele wydziałów z kategorią A+. Zespół projektowy wykorzysta liczne dane i analizy, które powstają w ramach realizacji innego projektu „Strategia doskonałości – uczelnia badawcza”.
Wniosek konkursowy musi zawierać dwa istotne elementy: analizę SWOT w odniesieniu do celów, do których dążyć będzie UAM jako uczelnia badawcza oraz szczegółowy plan działań (wraz z harmonogramem), które przyczynią się do „istotnego podniesienia poziomu jakości działalności naukowej i poziomu jakości kształcenia”, szczególnie w kontekście „podniesienie międzynarodowego znaczenia działalności uczelni”.
To duże wyzwanie, szczególnie w kontekście ogromnego naukowego zróżnicowania naszej Uczelni oraz wielości reprezentowanych w niej dyscyplin naukowych.
Kluczowe znaczenie, zarówno w analizie SWOT jak i w przyjętej strategii rozwoju mieć będzie wyznaczenie tzw. priorytetowych obszarów badawczych (POB), które powinny zostać zidentyfikowanie przede wszystkim na podstawie ilościowej analizy wielu wskaźników. Nie tylko „jakość” wskazanych przez uczelnię POB podlegać będzie ocenie, ale także sposób ich wyłonienia (analiza sposobu identyfikacji).
Obowiązkowym uzupełnieniem tej części wniosku będzie imienne wskazanie najwybitniejszych naukowców oraz wybitnych młodych naukowców prowadzących działalność naukową w priorytetowych obszarach badawczych.
Uczelnia musi także określić szereg celów szczegółowych oraz sposoby ich realizacji. W szczególności powinny być to cele, które „wzmocnią współpracę badawczą z instytucjami naukowymi o wysokiej renomie w skali międzynarodowej”, oraz posłużą naukowemu rozwojowi pracowników uczelni, w szczególności młodych naukowców”. Ważne będą także cele, które „przyczynią się do podniesienia jakości zarządzania uczelnią i projakościowym zmianom organizacyjnym”. Zaproponowany plan działań musi zostać obudowany wskazanymi przez MNiSW wskaźnikami bibliometrycznymi, jak choćby odsetek artykułów naukowych w najwyższym przedziale poziomu cytowalności czy też dla odsetek artykułów naukowych powstałych we współpracy międzynarodowej (wszystko wyłącznie na podstawie baz Web of Science lub Scopus) – tak aby pokazać „zwiększanie wpływu działalności naukowej uczelni na rozwój światowej nauki”.
Ponadto duże znaczenia nabierają cele służące „podniesieniu jakości kształcenia studentów i doktorantów, w szczególności na kierunkach i w dyscyplinach naukowych związanych z priorytetowymi obszarami badawczymi, z uwzględnieniem potrzeby włączenia studentów i doktorantów w prowadzenie badań naukowych, a także potrzeby skutecznego konkurowania o najzdolniejszych kandydatów na studia i do szkół doktorskich, również z zagranicy, oraz zarządzania talentami”. Uniwersytet jako uczelnia badawcza, wbrew wielu opiniom, nie ma być uniwersytetem bez studentów czy z niewielką ich liczbą. Uczelnia badawcza powinna w najwyższym stopniu kierować swoją aktywność dydaktyczną na elitarne kształcenie, szczególnie na studiach II stopnia, silnie powiązane z prowadzonymi badaniami naukowymi. Ważną wizytówką uczelni badawczej powinna być także szkoła doktorska, autonomiczna w swoim działaniu, skutecznie zarządzana i przede wszystkim silnie umiędzynarodowiona.
Wszystko to oznacza, że zaproponowany we wniosku program naukowego rozwoju Uczelni realizowany będzie w dwóch płaszczyznach – uczelni jako całości oraz zaproponowanych priorytetowych obszarów badawczych, jako szczególnych kierunków jej rozwoju.
W stulecie swojego istnienia staje nasz Uniwersytet przed wyzwaniem godnym swego jubileuszu. Status uczelni badawczej to nie mgliste marzenie na odległą przyszłość – to przede wszystkim wyzwanie, któremu musimy sprostać już dziś. I z wyzwaniem tym nie mogą się mierzyć tylko władze uczelni i zespół projektowy – bo status „uczelni badawczej” to nowa ogromna szansa na następne stulecie.
