Unia Europejska oczekuje od państw członkowskich wzmacniania usług ekosystemowych, a także oceny wielkości przyrodniczych zasobów. Projekt , którym kieruje prof. Małgorzata Stępniewska dostarczy odpowiednich metod, narzędzi i rozwiązań administracyjnych do realizacji tego zadania w naszym kraju.

Zespół naukowców z Wydziału Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej otrzymał grant o wartości 7,6 mln złotych na projekt “Usługi świadczone przez główne typy ekosystemów w Polsce - podejście stosowane”. Jest on finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach funduszy EOG i funduszy norweskich. W przepływie środków do projektu pośredniczy Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Usługi ekosystemowe, o których mowa w projekcie, to nic innego jak korzyści, które ludzkość czerpie z przyrody. Pożytki te są różnorodne - od żywienia, poprzez miejsca wypoczynku, po tlen, którym oddychamy. Na co dzień większości z ich nie dostrzegamy, bo nie wiemy, że wpływają na nasze życie.

- Patrząc na las, widzimy z reguły źródło drewna, ale umyka nam, że jest to też wielki zbiornik dwutlenku węgla, związanego w drzewostanie, który przyczynia się do łagodzenia zmian klimatycznych - mówi prof. Małgorzata Stępniewska z Zakładu Geografii Kompleksowej, kierująca projektem. - Nie zdajemy sobie sprawy, że lasy mają ogromne znaczenie dla retencji czyli magazynowania wody - dzięki nim mamy zarówno mniejsze wezbrania powodziowe, jak i łagodniejsze susze.

Już od lat 60. naukowcy alarmują o katastrofalnym stanie środowiska naturalnego. Z każdą dekadą sytuacja się pogarsza i jeśli chcemy przetrwać jako gatunek, musimy podjąć zdecydowane kroki. Gdy nie widzimy korzyści czerpanych z przyrody, trudno nam jednak popierać działania na rzecz jej ochrony, które wiążą się z dużymi wydatkami i z ograniczeniami np. w prowadzeniu niektórych rodzajów aktywności gospodarczej.

- Pokazywanie społeczeństwu pożytków płynących z ekosystemów skutecznie uzmysławia sensowność wysiłków, podejmowanych na rzecz ochrony środowiska. Takie podejście do problemu okazało się bardzo atrakcyjne dla praktyków i polityków - mówi prof. Małgorzata Stępniewska.

Partnerem w trzyletnim projekcie (realizowanym do 2023 roku) jest Norwegian Institute For Nature Research (NINA), który zajmuje się badaniami przyrodniczymi oraz interakcjami między przyrodą a człowiekiem. Norwedzy podzielą się z Polakami doświadczeniami, pokażą, w jaki sposób identyfikują usługi ekosystemowe w swoim kraju, jak je oceniają, jakie mają sukcesy w ochronie przyrody, gdzie pojawiają się punkty zapalne. To z pewnością pomoże zidentyfikować problemy i opracować sposoby ich rozwiązania.

Pięć wiodących instytucji naukowych w Polsce, które będą współpracowały z UAM w projekcie, przygotuje metodologię dla każdego z głównych typów ekosystemów w kraju: lasów, morza, wód śródlądowych, terenów rolniczych i obszarów zurbanizowanych.

W pierwszym rzędzie zespoły przygotują listę wskaźników usług ekosystemowych. Dzięki niej urzędnik lub ekspert, działający w imieniu inwestora, będzie mógł np. przy ocenie oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć zidentyfikować korzyści, płynące z danych ekosystemów. Kolejne trzy jednostki badawcze opracują metody oceny ekonomicznych, ekologicznych i kulturowych wartości pożytków, czerpanych z układów przyrodniczych. Pracę ekspertów zewnętrznych wesprą specjaliści z UAM, zajmujący się problematyką bioróżnorodności, terenami zdegradowanymi, zurbanizowanymi i krajobrazem.

Ważnym zadaniem będzie przygotowanie map usług ekosystemowych, obrazujących ich rozmieszczenie w przestrzeni oraz wielkość. Naukowcy wykonają również studia przypadków na poziomie regionalnym i lokalnym.

- Ochronę środowiska musimy prowadzić w skali lokalnej, w gminach, gdzie z mocy prawa powstają studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Nasze opracowanie dostarczy konkretnych przykładów wykorzystania oceny usług ekosystemowych w planowaniu przestrzennym - podkreśla prof. Małgorzata Stępniewska.

Pracownicy administracji i eksperci od szczebla centralnego po lokalny wezmą też udział w serii warsztatów tematycznych, zapoznających z rezultatami projektu oraz z możliwościami ich praktycznego wykorzystania.

Warto dodać, że zespół z UAM dostał dofinansowanie w trybie pozakonkursowym ze względu na znaczenie projektu, skupiającego się zarówno na aspekcie badawczym, jak i aplikacyjnym. Niebagatelną rolę odegrał również fakt, że badacze z WGSEiGP są postrzegani jako specjaliści, którzy potrafią nie tylko budować potencjał naukowy, ale również przekazywać wiedzę i w sposób kompetentny odpowiadać na potrzeby społeczne.

Zobacz: Prof. Paweł Churski. Razem dla klimatu