W świetle aktualnych zmian ustawodawczych oraz działań Ministerstwa Sprawiedliwości zmierzających do upowszechnienia mediacji jako metody mogącej stanowić alternatywę dla długotrwałych i kosztownych procesów sądowych, pod koniec roku 2016 pod auspicjami Polsko-Niemieckiego Instytutu Badawczego w Collegium Polonicum utworzono Polsko-Niemieckie Centrum Mediacji.
Planowana działalność centrum ma obejmować przede wszystkim prowadzenie i wspieranie interdyscyplinarnych projektów badawczych dotyczących wykorzystania metod ARD (Alternative Dispute Resolution) w sporach transgranicznych ze szczególnym uwzględnieniem mediacji o charakterze interkulturowym, intensyfikowanie współpracy międzynarodowej oraz ożywienie dyskursu naukowego dotyczącego zastosowania metod ARD w rozwiązywaniu konfliktów dwunarodowościowych. Nowatorski profil działalności centrum oparty będzie na interdyscyplinarnym podejściu do zagadnienia mediacji interkulturowej, które obok kluczowych kwestii prawnych przewiduje także uwzględnienie aspektów kulturoznawczych, lingwistycznych, psychologicznych oraz ekonomicznych.
Głównym celem tego przedsięwzięcia jest stworzenie sieci organizacji, instytucji oraz jednostek akademickich w celu zarówno intensyfikacji współpracy w naukowej analizie tego obszaru badawczego, jak i działalności popularyzacyjnej i informacyjnej dotyczącej możliwości wykorzystania mediacji do rozwiązywania konfliktów transgranicznych. W ramach działalności centrum powstanie strona internetowa jako platforma wymiany wiedzy i doświadczeń pomiędzy zainteresowanymi podmiotami, która w przyszłości ma umożliwić prowadzenie krajowych oraz transgranicznych postępowań mediacyjnych za pomocą internetu (ODR - Online Dispute Resolution). Ponadto przewidziane jest również stworzenie punktu informacyjnego dla osób zainteresowanych mediacją dwunarodowościową.
Czytaj też: Doradztwo polityczne a lobbing
Pierwszym wyzwaniem stojącym przed pomysłodawcami centrum jest pozyskanie środków na jego działalność. W grudniu 2016 złożony został wniosek o grant w ramach konkursu JUSTICE ogłoszonego przez Komisję Europejską, stanowiącego część programu Horizon 2020. Wniosek dotyczył transgranicznych sporów rodzinnych, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji, w której dochodzi do uprowadzenia dziecka. Projekt ten dotyka problematyki wyjątkowo wrażliwej społecznie, ponieważ w konflikcie rodzinnym to zazwyczaj dziecko staje się jego ofiarą. W wyniku globalizacji i wzrostu mobilności konflikty rodzinne mają coraz częściej charakter międzynarodowy oraz interkulturowy. Otwarcie granic spowodowało znaczny wzrost liczby związków dwunarodowościowych. Charakterystyczne dla tych par jest nie tylko różne obywatelstwo, ale także odwoływanie się do innych norm kulturowych oraz do różnych systemów wartości, zgodnych ze swoim pochodzeniem, co nierzadko stanowi podstawę konfliktu i powoduje dodatkowe trudności w jego rozwiązaniu. Relacje te nie są zjawiskiem nowym, lecz wzrost ich liczebności prowadzi do zwiększenia liczby konfliktów, gdy dochodzi do rozpadu rodziny dwunarodowościowej. Ze względu wielopłaszczyznowość tych sporów, jak i kompleksowość i czasochłonność procesów sądowych, ewidentna stała się potrzeba znalezienia szybkich metod rozwiązania takich sytuacji, zwłaszcza gdy strony konfliktu posiadają dzieci, bo nierzadko spory rodzinne kończą się uprowadzeniami dzieci przez jednego z rodziców. Rozpad ogniska domowego jest traumatycznym doświadczeniem dla wszystkich członków rodziny. Jak wpłynie ono na psychiczny rozwój dzieci, zależy też od tego, w jaki sposób rodzice poradzą sobie z istniejącym konfliktem i jak szybko wypracują oni konstruktywne rozwiązania. Skuteczna mediacja daje szansę na znalezienie wspólnych rozwiązań uwzględniających przede wszystkim dobro dziecka.
Innym obszarem, w którym mediacja może stanowić alternatywę do postępowań sądowych, są relacje gospodarcze i handlowe. Spory pomiędzy biorącymi w nim udział podmiotami stanowią nieodłączną cechę obrotu gospodarczego. Decydujące znaczenie dla dalszej współpracy pomiędzy zwaśnionymi przedsiębiorcami ma możliwość szybkiego zażegnania powstałego konfliktu. Niezmiernie istotny w takiej sytuacji staje się sposób oraz konsekwencje przyjętej formy jego rozwiązania, ponieważ związane z tym koszty stanowią poważne obciążenie dla przedsiębiorców. Obejmują one bowiem nie tylko koszty postepowań sądowych i związanej z nimi obsługi prawnej, ale także koszty zamrożonego kapitału oraz straty związane z reputacją firmy, utratą zaufania ze strony klientów i czasem straconym na oczekiwaniu rozstrzygnięcia sądowego. Długotrwałość procesów sądowych może pociągać za sobą tak poważne konsekwencje jak utrata wizerunku firmy, czy destabilizacja sytuacji finansowej. Dlatego też jednym z zadań centrum będzie również wielopłaszczyznowa analiza możliwości zastosowania mediacji w rozwiązywaniu międzynarodowych sporów gospodarczych.
Dzięki powstaniu centrum nawiązany zostanie kontakt z ośrodkami mediacji w Niemczech i w innych krajach Unii Europejskiej. Możliwe stanie się również prowadzenie interdyscyplinarnych badań nad różnymi aspektami mediacji transgranicznej z uwzględnieniem specyfiki konfliktów międzynarodowych w skali europejskiej oraz dzielenie się wynikami tych badań z innymi ośrodkami badawczymi na świecie.
