IV Sympozjum im. Zofii Trojanowiczowej. Narodziny romantyzmu w Polsce i na świecie. W dwusetną rocznicę Ballad i romansów Adama Mickiewicza. (Poznań, 14-16 listopada 2022 r.)
Zakład Literatury Romantyzmu IFP UAM w Poznaniu zaprasza na organizowane cyklicznie sympozjum poświęcone literaturze i kulturze romantyzmu. W dwusetną rocznicę opublikowania Ballad i romansów Adama Mickiewicza zamierzamy przyjrzeć się dynamice wyłaniania się romantyzmu nie tylko w Polsce, także w Europie i poza nią. Interesuje nas wielość kontekstów i dyskursów, w które był uwikłany od samego początku istnienia. W centrum naszej uwagi będzie współistnienie różnych nurtów myślenia, poetyk i światopoglądów towarzyszących narodzinom romantyzmu nie tylko w jego literackim wymiarze.
Pragniemy uwzględnić współistnienie sztuk plastycznych, historiografii, filozofii, teatru i muzyki oraz krytyki literackiej jako powiązanych elementów wielkiego poruszenia w świecie idei oraz praktyk artystycznych wynikających z rewolucyjnych tąpnięć w świecie polityki i gwałtownych przemian społecznych. Narodziny romantyzmu w obszarze literatury i sztuki chcemy analizować w połączeniu z przemianami nauki (humanistyka, przyrodoznawstwo i inne nauki ścisłe), przemysłu, urbanistyki i jak najszerzej rozumianego życia społeczno-kulturalnego.
Proponujemy tym razem namysł nie tyle nad „przełomem” romantycznym czy „pierwiosnkami romantyzmu”, ale nad różnymi początkami samego romantyzmu i zjawisk, które mu towarzyszyły, m.in. umasowienie druku, przemiany paradygmatu pamięci kulturowej, zmiany w modelu komunikacyjnym i typach edukacji.
Interesuje nas proces narodzin i kształtowania się romantyzmu (a także powtórnych narodzin) związany z poszczególnymi miejscami i instytucjami. Chcemy spojrzeć nie tylko na wielkie debiuty literackie i genialne dzieła literackie, lecz również na szeroko rozumiane środowiska twórcze, które przyczyniały się do formułowania nowych pomysłów i koncepcji. Ważni są dla nas twórcy dotąd nieznani lub mało znani i zapomniani – autorzy i artyści, których twórczość albo rozwijała się w ostatnich dekadach XVIII i pierwszych XIX wieku (typ: ‘rówieśnicy’), albo też żywiła się wczesnoromantyczną estetyką, symbolami, narracjami itp., choć od historycznego początku romantyzmu minęły dekady.
Narodziny-początek-powstanie: każde z tych określeń bywa używane, każde ma w sobie inny potencjał semantyczny odnoszący się do różnych całości znaczeniowych. To w kolejności: potencjał sił natury ( biologii), nałożone na zjawisko decyzje delimitacyjne, energia wewnętrzna samego zjawiska. Proponujemy namysł nad samym nazywaniem procesu – terminologia nie jest oczywiście najważniejsza, ważna jest wewnętrzna ‘gramatyka’ myśli piszących o romantyczności ówcześnie i o romantyzmie później.
Szczególnie istotna jest dla nas perspektywa komparatystyczna w obserwacji narodzin romantyzmów narodowych w Europie (z uwzględnieniem romantyzmów mniej przywoływanych w polonistycznej refleksji, np. romantyzm skandynawski, włoski, południowosłowiański) i Nowym Świecie (romantyzm amerykański i południowoamerykański). W kontekście polskiego romantyzmu istotna wydaje się próba odnowienia refleksji nad dialogiem z tradycją literatury i sztuki europejskiej we wczesnej fazie rozwoju romantycznego ruchu w Anglii, Niemczech i Francji, w tym zwłaszcza podjęcie na nowo takich kwestii jak: instalacja faustyczności, równoległość nurtu pesymizmu egzystencjalno-eschatologicznego (np. zastanawiające analogie z myślą Schopenhauera – I i IV cz. „Dziadów”, „Marii”), zaczątki nihilizmu filozoficznego w literaturze i narodziny romantycznej religijności, formowanie nowoczesnego bohatera romantycznego (tu: nawiązania do postaci werterowskich, schillerowskich, bajronicznych), poszukiwania romantycznej formy gatunkowej (od ballady do dramatu, z uwzględnieniem lub dezaprobatą form prozatorskich), walka romantyków z klasykami o spuściznę antyczną, fenomen rocznika „1798” (Mickiewicz, Solomos, Garrett, Puszkin, Leopardi).
Konferencja poświęcona narodzinom romantyzmu otwiera szerokie możliwości: zachęca do ujęć interdyscyplinarnych i refleksji prowadzonej w rozmaitych kluczach metodologicznych. Dlatego zaproszenie adresujemy szeroko – do badaczy literatury, sztuki, filozofii, historii i innych dziedzin humanistycznych.
