„Przekazy medialne w czasie pandemii COVID-19 jako predyktor dezinformacji i strachu społecznego”. Projekt realizowany jest pod kierunkiem prof. UAM Doroty Piontek z Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
Pandemia COVID-19 pochłonęła już setki tysięcy istnień ludzkich i stanowi współcześnie ogromne wyzwanie dla ludzkości. Z oficjalnych statystyk Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób wynika, że liczba zgonów na świecie przekroczyła 1 204 000 (ECDPC, 2020).
Od początku XX wieku media – prasa, radio, telewizja, współcześnie także media internetowe - odgrywały ważną rolę w komunikacji społecznej, ale w okresach społecznego zagrożenia i niepokoju mają szczególne znaczenie. Są nie tylko źródłem informacji o aktualnych i potencjalnych zagrożeniach, ale także kształtują „pseudo-środowisko”, które, zdaniem Waltera Lippmanna, jest subiektywnym, tendencyjnym i z konieczności ograniczonym mentalnym obrazem świata, wpływającym na indywidualne zachowania i decyzje. Z badań agencji Publicon i firmy Press-Serwis Monitoring Mediów wynika, że w polskich mediach tradycyjnych od połowy stycznia do połowy marca 2020 roku ukazało się ponad 235 tys. publikacji, a w mediach społecznościowych liczba postów przekroczyła 1,1 mln.
W kontekście kumulacji takiej liczby przekazów medialnych w tak krótkim czasie oraz w sytuacji postrzeganej jako bezpośrednio zagrażającej życiu, szczególnie interesujące i ważne wydaje się przeprowadzenie jakościowych badań nad komunikacją kryzysową. Zaistniałe warunki mogły mieć istotny wpływ na jakość i rzetelność publikowanych treści, a w konsekwencji także na zmianę nastrojów i zachowań społecznych. Użytkownicy mediów, mając do czynienia z dużą ilością informacji, często sprzecznych lub niekompletnych, nie byli w stanie na bieżąco weryfikować ich prawdziwości, co oznacza, że to na mediach informacyjnych, które powinny działać zgodnie z zasadami profesjonalizmu, spoczęła szczególna odpowiedzialność za dostarczanie rzeczowych, opartych na sprawdzonych i wiarygodnych źródłach, informacji.
Biorąc powyższy kontekst pod uwagę, badacze z Zakładu Komunikacji Społecznej WNPiD UAM zainicjowali projekt badawczy, którego głównym celem jest analiza przekazów medialnych w ogólnodostępnych polskich telewizyjnych programach informacyjnych oraz internetowych portalach informacyjnych w warunkach pandemii COVID-19 oraz weryfikacja wpływu przekazów telewizyjnych na nastroje i zachowania społeczne. Z punktu widzenia badaczy zachowań społecznych i ekspertów medialnych, połączenie analizy treści mediów z badaniem subiektywnej opinii ich odbiorców dostarczy cennej wiedzy w weryfikacji teorii wpływu mediów i pozwoli na konstruowanie wniosków dotyczących aspektów behawioralnych wynikających z odbioru przekazów medialnych. Główny cel projektu zostanie osiągnięty poprzez określenie i opracowanie celów pośrednich. Obejmują one: cel poznawczy, który obejmuje badanie oddziaływania mediów oraz analizę kodów językowych i niewerbalnych w przekazach medialnych; cel teoretyczny, obejmujący sformułowanie najważniejszych elementów komunikacji kryzysowej w środowisku medialnym; cel praktyczny, polegający na stworzeniu narzędzia do badania respondentów w kierunku wskazanych powyżej zależności w warunkach panującej pandemii.
Jak dotąd nie przeprowadzono rzetelnej i dogłębnej analizy treści programów telewizyjnych i portali informacyjnych w kontekście wpływu przekazów medialnych na zachowania społeczne podczas pandemii. Efekty uzyskane w wyniku realizacji projektu będą, ważnym źródłem informacji z zakresu komunikacji społecznej. Badania pozwolą uzyskać informacje o rodzajach emocji, jakie rodziły się pod wpływem przekazów medialnych emitowanych w czasie pandemii COVID-19 oraz sprawdzić, czy, a jeśli tak, to w jaki sposób te emocje wpłynęły na decyzje i zachowania odbiorców. Wyniki badań będą cennym źródłem informacji w zakresie relacji medialnych w sytuacjach kryzysowych. Mogą też służyć jako swoista rekomendacja, jak zakomunikować zagrożenie, aby nie spowodować drastycznych i skrajnych zmian nastrojów i zachowań społeczeństwa, co jest szczególnie istotne, biorąc pod uwagę fakt, że obecne prognozy nie zapowiadają rychłego zakończenia pandemii. Stworzenie narzędzia badawczego w postaci multimedialnej aplikacji internetowej pozwoli na prowadzenie rzetelnych badań w warunkach panującej pandemii w sposób bezpieczny i zgodnie z obowiązującymi zaleceniami ograniczenia bezpośredniego kontaktu z respondentami.
Projekt realizuje zespół: prof. UAM dr hab. Dorota Piontek – kierownik, mgr Monika Jabłońska, dr Paweł Łokić, mgr Maciej Świstoń, m gr inż. Piotr Jabłoński
zob.też
