Przedstawiamy 40 zasad, które Komisja Europejska rekomenduje w ramach Europejskiej Strategii Kadrowej dla Naukowców. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jako uczelnia, która otrzymała wyróżnienie HR Excellence in Research stosuje te zasady.

HRS4R - Human Resources Strategy for Researchers 

Komisja Europejska dążąc do poprawy warunków zatrudnienia i rekrutacji naukowców ogłosiła Europejską Strategię Kadrową dla Naukowców (Human Resources Strategy for Researchers-HRS4R). Głównymi założeniami strategii jest stworzenie pracownikom naukowym sprzyjającego środowiska pracy, poprawy perspektyw zawodowych, zachęty do mobilności oraz transparentnego systemu rekrutacji i możliwości rozwoju na każdym etapie kariery. Dokument ten wspiera aktywne wdrożenie Europejskiej Kary Naukowca oraz Kodeksu Postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych zwanych „Charter and Code”. Instytucje, które w swojej działalności kierują się zasadami strategii i skutecznie wdrażają zalecenia ”Charter and Code” zostają wyróżnione prestiżowym prawem do używania logo „HR Excellence in Research”. Obecnie prawo to posiada 556 instytucji, wśród nich Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Charter – Europejska Karta Naukowca (The European Charter for Researchers)

Dokument ten określa wzajemne wymagania i uprawnienia pracodawców i pracowników naukowych. Jego podstawowym celem jest określenie zasad, które stoją u podstaw profesjonalnego i odpowiedzialnego postępowania w środowisku pracy. Oto główne ich założenia:

12 zasad dla pracowników naukowych

1. Wolność badań naukowych – wolność określania obszarów i metod badawczych oraz prawo do wolnej wypowiedzi i przekonań.

2. Etyka – obowiązek przestrzegania uznanych zasad i praktyk etycznych zgodnych z kodeksami etyki

3. Odpowiedzialność zawodowa – przestrzeganie praw własności intelektualnej oraz powierzanie zadań zgodnych z kwalifikacjami zawodowymi

4. Profesjonalne podejście – znajomość strategicznych celów danego środowiska naukowego oraz mechanizmów finansowania badań oraz obowiązek przestrzegania terminów podjętych zobowiązań.

5. Zobowiązania wynikające z umów i przepisów – przestrzeganie zobowiązań wobec grantodawców zarówno w zakresie dostarczania wyników badań jak i zatrudnienia i podnoszenia kwalifikacji.

6. Odpowiedzialność – odpowiedzialność za efektywne wykorzystanie pieniędzy Brzeznych na badania, transparentność zarządzania finansami oraz systematyczne gromadzenia danych i sporządzanie analiz.

7. Dobre praktyki – przestrzeganie zasad BHP oraz zasad bezpieczeństwa informatycznego, a także ochrony i poufności danych.

8. Upowszechnianie i wykorzystywanie wyników – dbałość o szerokie rozpowszechnianie i możliwość wykorzystywania efektów badań naukowych poprzez m.in. publikacje, patenty i wystąpienia.

9. Zaangażowanie społeczne – dbałość o powszechność rozumienia nauki przez ogół społeczeństwa.

10. Relacje z opiekunem naukowym – bieżący kontakt z opiekunem naukowym, składanie sprawozdań i raportów, ale także prawo otrzymywania informacji zwrotnej na temat postępów badań.

11. Nadzór i obowiązki w zakresie zarządzania - konieczność stworzenia systemu opieki mentorskiej nad młodszymi naukowcami. Dzielenie się doświadczeniem z zakresu transferu wiedzy i rozwoju kariery naukowej.

12. Kontynuacja rozwoju naukowego – obowiązek i prawo do ciągłego podnoszenia swoich kompetencji zawodowych poprzez udział w szkoleniach, warsztatach i kursach.

19 zasad dla pracodawców

1. Uznanie zawodu – naukowiec powinien zostać uznany za profesjonalistę w chwili rozpoczęcia kariery naukowej.

2. Zasada niedyskryminacji – zakaz stosowania jakichkolwiek praktyk dyskryminacyjnych ze względu na płeć, wiek, pochodzenie etniczne lub narodowość, wyznanie, orientację seksualną, język, niepełnosprawność, przekonania polityczne oraz status społeczny lub materialny.

3. Środowisko badań naukowych – zapewnienie odpowiedniej bazy materialnej do prowadzenia badań (budynki, sprzęt, infrastruktura informatyczna).

4. Warunki pracy – elastyczne warunki pracy umożliwiające pogodzenie życia rodzinnego i zawodowego.

5. Stabilizacja oraz stałe zatrudnienie – dążenie do ustabilizowania warunków zatrudnienia naukowców oraz zakaz oferowania mniej korzystnych warunków pracy dla zatrudnionych na czas określony.

6. Finansowanie i wynagrodzenia – zapewnienie atrakcyjnych i sprawiedliwych warunków zatrudnienia i finansowania działań naukowych na każdym etapie kariery.

7. Równowaga płci – zapewnienie równowagi płci na każdym szczeblu kadry naukowej, w tym kadry zarządzającej oraz w komisjach konkursowych.

8. Rozwój kariery zawodowej – obowiązek określenia strategii rozwoju kariery zawodowej na poziomie instytucji. Zapewnienie wsparcia mentorów oraz stworzenie zasad zmniejszających niepewność zawodową.

9. Wartość mobilności – stworzenie narzędzi administracyjnych ułatwiających mobilność naukową (geograficzną, międzysektorową i interdyscyplinarną).

10. Dostęp do szkoleń naukowych oraz możliwość stałego rozwoju zawodowego – zapewnienie możliwości rozwoju umiejętności i kwalifikacji zawodowych poprzez dostęp do szkoleń i warsztatów.

11. Dostęp do doradztwa zawodowego – zapewnienie doradztwa zawodowego oraz pomocy w znalezieniu pracy.

12. Prawa własności intelektualnej – stworzenie możliwości korzystania z ochrony praw własności intelektualnej.

13. Współautorstwo – opracowanie procedur i zasad korzystania z prawa do bycia wymienionym jako współautor oraz bycia cytowanym, a także do publikacji swoich badań naukowych niezależnie od opiekunów.

14. Opieka naukowa – obowiązek przydzielenia opiekuna naukowego każdemu początkującemu badaczowi.

15. Nauczanie – ustalenie obowiązków dydaktycznych w sposób nieograniczający możliwość prowadzenia badań naukowych oraz możliwość korzystania ze szkoleń w zakresie dydaktyki.

16. Systemy ocen pracowników- regularna ocena pracy naukowej na każdym szczeblu kariery. Stworzenie jasnych i transparentnych zasad oceny.

17. Skargi i apelacje – zapewnienie odpowiednich procedur i instancji pozwalających na wnoszenie skarg i rozstrzyganie sporów.

18. Wpływ na organy decyzyjne – zapewnienie odpowiedniej reprezentatywności naukowców w organach zarządzających.

19. Rekrutacja – określenie jasnych i niedyskryminujących standardów rekrutacji oraz zapewnienie przestrzegania Kodeksu Postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych.

Code – Kodeks Postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych (The Code of Conduct for the Recruitment of Researchers)

Dokument ten określa 9 zasad jakimi powinni się kierować pracodawcy rekrutujący naukowców, aby zapewnić przejrzystość procesu i równe traktowanie.

1. Rekrutacja – stosowanie otwartych i przejrzystych procedur rekrutacyjnych, a także formułowanie ofert pracy uwzględniających nie tylko wymagania i niezbędne kwalifikacje, ale także perspektywy rozwoju zawodowego.

2. Dobór kadr – dbałość o różnorodność doświadczenia członków komisji rekrutacyjnych, równowagę pod względem kwalifikacji i płci. Stworzenie szerokiej gamy narzędzi rekrutacyjnych, które będą stosowane przez komisje.

3. Przejrzystość – poinformowanie o przebiegu procesu rekrutacji oraz kryteriach doboru, a także udzielenie informacji zwrotnej kandydatom o mocnych i słabych stronach ich aplikacji.

4. Ocena zasług – ocena dokonań kandydatów powinna mieć charakter ilościowy i jakościowy. Nie powinna ograniczać się jedynie do wskaźników biblio metrycznych, ale także brać pod uwagę takie aspekty jak nauczanie, transfer wiedzy czy mobilność.

5. Odstępstwa od porządku chronologicznego życiorysów – przerwy w życiorysie naukowym nie powinny mieć negatywnego wpływu na ocenę kandydatów, a praca poza instytucją naukową traktowana powinna być jak atut.

6. Uznawanie doświadczenia w zakresie mobilności – pobyty w innym kraju, zmiany dyscypliny i sektora powinny być postrzegane pozytywnie.

7. Uznawanie kwalifikacji – zapewnienie właściwej oceny kwalifikacji akademickich i zawodowych, w tym nieformalnych.

8. Staż pracy – wymagany poziom kwalifikacji powinien odpowiadać potrzebom stanowiska i nie powinien stanowić bariery w przyjęciu do pracy.

9. Stanowiska dla pracowników ze stopniem doktora – jasne zasady zatrudniania pracowników ze stopniem doktora, w tym dążenie do ustabilizowania ich zatrudnienia.

Stosowanie tych 40 zasad, które wskazuje w swoich dokumentach Komisja Europejska przynosi wiele korzyści zarówno dla naukowców jak i pracodawców. Zatrudniając się w instytucji posiadającej wyróżnienie HR Excellence in Research badacze mają pewność, że ich prawa zawodowe będą przestrzegane, że doceniona zostanie mobilność, że procedury rekrutacji będą transparentne i że równowaga pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym (work-life balance) zostanie zachowana. Dla instytucji badawczej uprawnienie do posługiwania się wyróżnieniem HR Excellence in Research oznacza udział w zmienianiu kultury pracy, członkowstwo w ogólnoeuropejskiej sieci najlepszych pracodawców, a także wpływa pozytywnie na wizerunek zewnętrzny i wewnętrzny.

To prestiżowe wyróżnienie promuje UAM jako stymulujące i przyjazne miejsce pracy dla naukowców.

Zebrane na podstawie: The European Charter for Researchers i (The Code of Conduct for the Recruitment of Researchers).

Czytaj też: Prof. Dziubalska Kołaczyk. Od misji po pasję