Jest dla mnie zaszczytem i wyróżnieniem móc uczestniczyć w dzisiejszej uroczystości wręczenia Medalu Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis Pani Prof. dr hab. Sławomirze Wronkowskiej. Medal ten jest najwyższym wyróżnieniem akademickim Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przyznawanym wybitnym uczonym, których praca naukowa przyczyniła się do budowy znaczenia uczelni na akademickiej mapie Polski.
Stosowna uchwała w tej sprawie podjęta została na posiedzeniu Senatu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w dniu 26 lutego 2024 roku przez aklamację. Wspomniana forma podjęcia wskazanej uchwały z całą pewnością stanowi wyraz uznania dla dokonań Pani Profesor. Osoby ze wszech miar prawdziwie akademickiej, która całe swoje życie naukowe związała z naszym Uniwersytetem oraz z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, poświęcając swą pracę na rzecz dobra naszej Uczelni oraz państwa, będąc przy tym zawsze wierną wartościom akademickim.
Pani Profesor Sławomira Wronkowska związana jest z Wydziałem Prawa i Administracji UAM w Poznaniu od 1961 roku, kiedy to rozpoczęła studia magisterskie, ukończone w roku 1966, obroną pracy pt. „Koncepcja uprawnienia we współczesnej skandynawskiej teorii”. Promotorem pracy był prof. Zygmunt Ziembiński, wybitny uczony, twórca poznańskiej szkoły teorii prawa.
Jak przyznała Pani Profesor w jednym z wywiadów, o wyborze studiów prawniczych przesądził traf. Cyt. „W podjęciu decyzji pomógł mi przypadek. Po lekturze „Chłopów” Reymonta odbyło się w mojej bydgoskiej szkole kilka debat, w których trzeba było bronić i oskarżać Jagnę. Wystąpiłam w roli obrońcy. Broniłam jej żarliwie dowodząc, że młoda, piękna kobieta ma prawo do wielkiej miłości. Musiało to być bardzo zabawne. Mój przyjaciel, który był oskarżycielem, miał trudniejsze zadanie: argument o obowiązku wierności małżeńskiej mniej działał na młodzież. Wygrałam ten szkolny pojedynek i pomyślałam: może to jest to? Z czasem nabierałam poczucia, że prawo mnie naprawdę interesuje. Ale bardziej niż to, jak działa, interesowały mnie reguły układania ładu społecznego. Dlatego później zajęłam się problemami tworzenia prawa.”
Po ukończeniu studiów, Pani Profesor kontynuowała pracę badawczą, uzyskując kolejne stopnie i tytuły naukowe. W 1971 roku stopień doktora nauk prawnych na podstawie rozprawy doktorskiej pod tytułem: „Funkcje pojęcia `prawo podmiotowe`”, której promotorem był również Prof. Zygmunt Ziembiński. W 1982 roku stopień doktora habilitowanego nauk prawnych w zakresie teorii państwa i prawa, w oparciu o rozprawę habilitacyjną pt. „Problemy racjonalnego tworzenia prawa”. W roku 1995 Pani Profesor uzyskała tytuł profesora.
W międzyczasie jako stypendystka Fundacji im. Aleksandra von Humboldta Prof. Sławomira Wronkowska przebywała na stażach badawczych na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium oraz w innych ośrodkach naukowych. Zapraszana była również wielokrotnie do wygłaszania wykładów na uniwersytetach zagranicznych, między innymi w Wiedniu, Salzburgu, Monachium i Bochum.
Jako jedna z najbliższych współpracowniczek profesora Zygmunta Ziembińskiego współtworzyła, a następnie twórczo rozwijała koncepcje poznańskiej szkoły teorii prawa. Nie bez przyczyny wspominam w tym miejscu przedmiot badań naukowych Pani Profesor – gdyż teoria i filozofia prawa stanowiąc element kanonu programu studiów prawniczych należą do tych przedmiotów, które kształtują warsztat prawnika na kolejne lata jego pracy. Stanowią jednocześnie fundament postrzegania świata przez pryzmat określonych, chciałoby się powiedzieć, niezaprzeczalnych zasad i wartości, tworzących kręgosłup państwa opartego na systemie prawa, niezbędny dla rozwoju i funkcjonowania państwa i społeczeństwa.
Misja ta zawsze towarzyszyła aktywności Pani Profesor, której wykłady stanowiły i stanowią dla słuchaczy źródło wiedzy oraz inspiracji i należą do tych, których się nie zapomina.
Zainteresowania naukowe Prof. Sławomiry Wronkowskiej koncentrują się wokół analizy pojęć prawniczych ze szczególnym uwzględnieniem prawa podmiotowego, systemu prawnego i jego konstrukcji, źródeł prawa, państwa prawa, teorii legislacji, racjonalnego tworzenia prawa, języków tekstów prawnych, redagowania aktów normatywnych oraz wykładni prawa. Dysertacja doktorska wydana w 1973 r. pt. „Analiza pojęcia prawa podmiotowego” trwale ukształtowała rodzimą aparaturę pojęciową dotyczącą sytuacji prawnych. Z kolei wspomniana rozprawa habilitacyjna pt. „Problemy racjonalnego tworzenia prawa”, która ukazała się drukiem w 1982 roku, stanowi do dziś istotny wkład w refleksję nad racjonalnym procesem tworzenia prawa. Istotę tego procesu opisać można słowami Pani Profesor, która w jednej z wypowiedzi stwierdziła cyt. „Mnie bardziej interesują reguły gry niż reguły wygrywania. To, jak ułożyć normy prawne w spójną całość, a nie jak wygrać jedną czy drugą sprawę.”
Doskonała znajomość owych reguł była w kolejnych latach wykorzystywana wśród rozlicznych aktywności Pani Profesor.
Prof. Sławomira Wronkowska była bowiem wieloletnim członkiem Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów (1988-2006), pomysłodawczynią, organizatorką aplikacji legislacyjnej, którą przez wiele lat kierowała (1993-2010), a także współautorką wraz z Prof. Maciejem Zielińskim projektu obowiązujących Zasad techniki prawodawczej (2002). W latach 2008-2011 była przewodniczącą Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Zaangażowana w życie swojej Alma Mater, pełniła wiele zaszczytnych funkcji w strukturach uniwersyteckich, w tym zwłaszcza funkcję Prorektora w latach 2005-2008. Ze względu na niezaprzeczalny autorytet i wiedzę prawniczą w roku 2010 została wybrana sędzią Trybunału Konstytucyjnego. Funkcję tę pełniła do 2019 roku.
Pani Profesor odznaczona została Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Odznaką Honorową za Zasługi dla Legislacji oraz Medalem Homini Vere Academico naszego Uniwersytetu.
Zobacz też: Zygmunt Ziembiński „Gandhi”. Nauczyciel nauczycieli
Wpływ Profesor Sławomiry Wronkowskiej na znaczenie naszego Uniwersytetu w Polsce nie odnosił się wyłącznie do osiągnięć naukowych czy zajmowanych stanowisk, lecz także, a może przede wszystkim, do przyjęcia szczególnej postawy wobec badaczy oraz wobec szeroko pojętych spraw publicznych. I tak, będąc współtwórczynią poznańskiej szkoły teorii prawa szczególnie dużo uwagi przywiązywała do ustaleń pojęciowych, krytycznej analizy tekstów naukowych, do konsekwentnej postawy metodologicznej obranej przez badacza. Pani Profesor Sławomira Wronkowska zawsze podkreślała wagę jasności i konsekwencji formułowanych tez, przy tym swe uwagi formułowała z dużym taktem i życzliwością, zwłaszcza w stosunku do młodych adeptów nauki.
Należy również podkreślić fakt, iż Prof. Sławomira Wronkowska bardzo ściśle wiązała swoje umiejętności naukowe i doświadczenie akademickie z zaangażowaniem w sprawy publiczne. Jej czynny udział w tworzeniu aplikacji legislacyjnej, praca w Radzie Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów oraz jej decyzje podejmowane jako sędzia Trybunału Konstytucyjnego dobitnie świadczą o tym, iż można efektywnie łączyć kompetencje akademickie ze służbą na rzecz dobra publicznego.
Jak już wspomniałem na wstępie, Medal Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis jest najwyższym wyróżnieniem akademickim Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przyznawanym wybitnym uczonym, których praca naukowa przyczyniła się do budowy znaczenia naszej uczelni na akademickiej mapie Polski. Wspomniane znaczenie można budować na wiele sposobów: liczbą publikacji, wypromowanych doktorów, zajmowanych stanowisk czy pełnionych funkcji. Ale jest jeszcze jeden wymiar często niedoceniany, a który warto podkreślić: wpływ na kształtowanie postaw i wzorce zachowań wielu pokoleń absolwentów Wydziału Prawa i Administracji naszego Uniwersytetu. Na tym polu zasługi pani Prof. Sławomiry Wronkowskiej dla naszego Uniwersytetu są nie do przecenienia. Była i jest ona bowiem nie tylko naukowcem, ale i mentorką, która przez dziesięciolecia kształtowała kolejne pokolenia prawników, zawsze stawiając sobie za cel nie tylko przekazywanie wiedzy, ale także kształtowanie postaw, które są fundamentem prawniczej etyki i odpowiedzialności.
Prawo bowiem to nie tylko regulacje, które porządkują życie społeczne. Jest ono czymś znacznie większym – to podstawowy filar, na którym opiera się każde demokratyczne państwo. Bez prawa, które jest przestrzegane, chronione i sprawiedliwie stosowane, żadna wspólnota nie mogłaby funkcjonować w sposób uporządkowany, stabilny i sprawiedliwy. Prawo to narzędzie, które nadaje sens pojęciom takim jak wolność, równość i sprawiedliwość. To ono pozwala obywatelkom i obywatelom realizować swoje prawa oraz obowiązki w atmosferze bezpieczeństwa, zaufania i przewidywalności. W tym sensie prawo jest nie tylko domeną naukowców i prawników – ale dotyczy każdego obywatela, każdego z nas.
Pani Profesor Wronkowska wielokrotnie przypominała, że prawo nie może istnieć w oderwaniu od etyki i odpowiedzialności społecznej. Jak podkreślała w swoich licznych pracach i wystąpieniach, jego celem nie jest wyłącznie regulowanie stosunków między jednostkami, ale przede wszystkim budowanie zaufania między państwem a obywatelami. Prawo jest gwarantem wolności, ale tylko wtedy, gdy jest oparte na wartościach i zasadach, które społeczeństwo przyjmuje i szanuje.
Dlatego tak ważne jest, aby wśród nas istniały autorytety takie jak Pani Profesor. Autorytety odgrywają bowiem kluczową rolę w kształtowaniu naszego społeczeństwa. Są one źródłem wiedzy, moralności i odpowiedzialności. Autorytety wskazują nam kierunki, podnoszą standardy i inspirują do działania. W szybko zmieniającym się świecie potrzebujemy osób, na których możemy polegać – które poprzez swoje wartości i postawy wyznaczają ścieżki godne naśladowania. Które niejako promieniują swoją wiedzą i kompetencjami, standardami moralnymi, odpowiedzialnością, uczciwością i szczerością, pokorą, empatią, konsekwencją działania oraz charyzmą.
Pani Profesor jest niezaprzeczalnym autorytetem prawniczym w Polsce. Damą polskiego prawa.
Uczestnicząc przed przeszło dwudziestu laty w wykładzie Pani Profesor z Teorii państwa i prawa w ówczesnej sali nr XIX w Collegium Minus, będącej dziś Salą Senatu, nie mogłem nawet marzyć, iż będzie mi dane stać tutaj w tej roli i wygłaszać owo przemówienie. Jestem zaszczycony tym faktem i okolicznością, iż los sprawił, że spotkałem na swojej drodze Panią Profesor, której osiągnięcia i postawa życiowa są dla mnie i tak wielu osób nieustanną inspiracją do działania, ale i zobowiązaniem. Stanowią one również probierz przy podejmowaniu decyzji w czasach wymagających wiary w dobro i kręgosłupa moralnego.
Szanowna Pani Profesor,
wręczenie Medalu Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis to wyraz głębokiej wdzięczności i uznania dla Pani Profesor za wszystko, co uczyniła Pani dla naszej uczelni, środowiska prawniczego oraz polskiego społeczeństwa. Jest to symbol naszego szacunku dla Pani nieocenionych zasług. W imieniu społeczności Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, pragnę wyrazić nasze najszczersze podziękowania i gratulacje. To, czego Pani dokonała, stanowić będzie wzór do naśladowania dla przyszłych pokoleń. Dzisiejsze wyróżnienie jest jedynie skromnym symbolem ogromnej wdzięczności za Pani pracę, poświęcenie i niezłomność w dążeniu do prawdy oraz sprawiedliwości.
Ad multos annos, Pani Profesor!
Prof. dr hab. Tomasz Nieborak
