Najlepszy na rynku edukacyjnym podręcznik do historii „Europa. Nasza historia” jest już gotowy, a rozmawiamy o nim z prof. Violettą Julkowską, ekspertką w Radzie Ekspertów wspólnego polsko-niemieckiego podręcznika do historii, od 2020 roku współprzewodniczącą Polsko-Niemieckiej Komisji Podręcznikowej Historyków i Geografów (UNESCO).
To drugi na świecie bilateralny podręcznik do historii (po niemiecko-francuskim), ale jedyny, który obejmuje całość dziejów i dostosowany jest do nauczania historii w obu krajach jednocześnie. To wielki sukces wszystkich jego twórców, w tym Komisji Podręcznikowej, autorów i wydawców. Serdecznie gratulujemy!
– Dziękujemy. Moment, w którym cała seria podręczników jest już formalnie dostępna i może być wykorzystywana w praktyce szkolnej, jest dla nas szczególnym powodem do dumy. Gdyby nie wieloletnia praca Komisji oraz wysiłek kilku pokoleń historyków, powstanie podręcznika nie byłoby możliwe. Przypomnijmy, że początek projektu to rok 2008, kiedy ministrowie spraw zagranicznych Polski i Niemiec wsparli ideę przygotowania dla polskich i niemieckich uczniów wspólnego podręcznika do historii, w dwóch identycznych wersjach językowych, o identycznej szacie graficznej oraz napisanego wspólnie przez polskich i niemieckich historyków i nauczycieli. Projekt ten, oprócz edukacyjnego, miał wymiar symboliczny jako istotny element w procesie polsko-niemieckiego pojednania i dialogu. Podręcznik składa się z czterech tomów; obejmuje okres od starożytności do XXI wieku. Każdy z tomów tworzył polsko-niemiecki zespół autorów, redaktorów, kartografów i grafików. Polska i niemiecka wersja są dostosowane do podstaw programowych obowiązujących w obu krajach. Pierwszy tom podręcznika był gotowy w 2016 roku, ostatni w 2020 roku.
Czyli cztery lata temu. Skąd ta zwłoka?
– Na zatwierdzenie ostatniego tomu, trudnego ze względu na zawartą w nim historię drugiej wojny światowej, czekaliśmy od jesieni 2020 roku, kiedy rozpoczął się proces recenzji. Strona niemiecka doceniła jego unikalną wartość i w czerwcu 2021 nagrodziła ostatni tom prestiżowym wyróżnieniem „Podręcznika roku 2021” w kategorii „Społeczeństwo”, które przyznały Stowarzyszenie Didacta, Federalna Agencja Edukacji Obywatelskiej oraz Instytut Georga Eckerta w Brunszwiku. W tym samym czasie po stronie polskiej podręcznik otrzymał recenzję negatywną. Zaczęła się nierówna walka o podręcznik, spełniający wymogi, ale obarczony przez recenzenta zarzutami ideologicznymi. Pomimo podejmowanych przez wydawcę (są nim Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne) i Komisję starań podręcznikowi groziło ostateczne odrzucenie przez MEN, dlatego wydawnictwo wycofało podręcznik z procedury dopuszczeniowej, którą ponowiono dopiero w lutym 2024 roku, po zmianie rządu. Podręcznik do klasy 8 przeszedł pozytywnie całą procedurę, dzięki czemu cały projekt został zakończony w lipcu 2024.
Na czym polega wyjątkowość przekazu tego podręcznika?
– Podręcznik powstał w dialogu i na drodze dwustronnych uzgodnień, a polscy i niemieccy autorzy i redaktorzy wspólnie ustalali treść narracji, razem dobierali źródła i ilustracje, razem przygotowywali obudowę dydaktyczną. Jest to podręcznik nowych szans, który uczniowi niemieckiemu pokaże szerszą perspektywę historyczną Europy Wschodniej i poruszy tematy dotąd nieobecne (na przykład życie Polaków pod okupacją niemiecką, ruch oporu i powstanie warszawskie), natomiast uczniom polskim zaproponuje perspektywę historii życia codziennego, obie strony zachęci do dyskusji i weryfikacji stereotypów. W konstrukcji podręcznika zastosowano nowatorskie rozwiązania graficzne, doskonałej jakości mapy i rekonstrukcje, ale najważniejszy jest sposób refleksji nad przeszłością. Narracja autorska przeplata się z tekstami źródłowymi oraz tekstami popularno-naukowymi, które pozwalają na uchwycenie różnych spojrzeń na dane zagadnienie. Pokazywane są wydarzenia rozgrywające się równolegle, by uświadomić, że wiele procesów w historii toczy się obok siebie. W rozdziałach prezentowanie są spojrzenia historyków z różnych krajów i epok na dany temat. Stała rubryka „Przeszłość w teraźniejszości” pokazuje uczniowi, w jaki sposób ludzie współcześni obchodzą się z przeszłością oraz co z dawnych czasów jest lekcją dla teraźniejszości. Ten podręcznik nie narzuca myślenia o przeszłości, on uczy samodzielnego myślenia historycznego. Nowatorska jest aktywna praca ze źródłami i prezentacja warsztatu historyka, zgodna ze specyfiką okresu, na przykład dla wieku XX są to audycja radiowa, fotografia propagandowa, film historyczny, rozmowa ze świadkiem historii oraz muzeum i Internet jako media przekazu o historii. Podsumowując, współczesna edukacja historyczna stoi przed poważnymi wyzwaniami, a nasz podręcznik jest do nich przygotowany.
