W ośrodku wypoczynkowo-szkoleniowym UAM w Kołobrzegu w dniach 10-16 września 2023 r. odbyła się organizowana przez UAM I Transdziedzinowa Szkoła Letnia. Jej celem była prezentacja i dyskusja ważnych dla współczesnego świata zagadnień takich, jak m.in. antropopresja, bezpieczeństwo, dziedzictwo kulturowo-przyrodnicze, migracje, imperializm ekologiczny i polityczny, ryzyko systemowe, których badania wymagają budowania komplementarnej i zintegrowanej wiedzy tworzonej w ramach różnych nauk.
Szkoła odbyła się w ramach projektu Niezależnej Inicjatywy Akademickiej (NIA), który dotyczy współpracy międzyuczelnianej (UAM, UW, UJ) w zakresie badań i kształcenia transdziedzinowego doktorantów i młodych naukowców. Ze strony UAM NIA reprezentują Profesorowie: Michał Buchowski (Wydział Antropologii i Etnologii), Ewa Domańska (Wydział Historii), Arkadiusz Marciniak (Wydział Archeologii) i Piotr Matczak (Wydział Socjologii), którzy byli także organizatorami Szkoły Letniej. W działaniach organizacyjnych wspierani byli przez Zuzannę Kurowską (studentkę Wydziału Socjologii) i dra Tomasza Wiśniewskiego (Wydział Historii UAM).
W Szkole wzięli udział doktoranci i młodzi badacze z UAM, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Uniwersytetu Rzeszowskiego. Zajęcia odbywały się według schematu. Każdy dzień otwierał wykład mistrzowski (z dyskusją), następnie po przerwie był czas na seminaria, zaś po obiedzie uczestnicy szkoły prezentowali wcześniej wysłane wszystkim uczestnikom fragmenty swoich prac doktorskich, artykułów czy projekty wniosków grantowych. Prezentacje młodych badaczy wywoływały szczególnie dynamiczne dyskusje, bowiem zgodnie z transdyscyplinarnym duchem szkoły do ich komentowania wybrano przedstawicieli odmiennych dziedzin, np. projekty biologów komentowali humaniści, a humanistów fizycy czy geografowie (każdy projekt komentowało co najmniej dwóch wykładowców).
Do wygłoszenia wykładów plenarnych organizatorzy zaprosili Profesorów: Ewę Bińczyk (Uspołecznianie antropocenu), Kristiana Kristiansena (Epidemics and Migrations in Later Eurasian Prehistory), Adama Izdebskiego (Zastosowanie uczenia maszynowego do tworzenia modeli przyczynowych na styku ekologii i historii, Marka Trippenbacha (Układy złożone w kontekście ryzyka systemowego) i Marka Konarzewskiego (Transdyscyplinarność trzydzieści lat po “science wars”). Z kolei seminaria były prowadzone parami przez doktorów. Jakub Nowosad (Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM) i Krzysztof Mączka (Wydział Socjologii UAM) omawiali Związki między zmianami technologicznymi a społecznymi, Monika Stobiecka (Wydział „Artes Liberales” UW) i Mikołaj Smykowski (Wydział Antropologii i Kulturoznawstwa UAM) zajęli się Dziedzictwem w rozpadzie, Dawid Kobiałka (UŁ) i Małgorzata Kowalska (Wydział Antropologii i Kulturoznawstwa UAM) podjęli problem: Dziedzictwo więcej niż ludzkie, zaś Grzegorz Łach i Piotr Bentkowski (obaj z Centrum Badania Ryzyka Systemowego UW) poruszyli zagadnienie: Energia – przyroda – człowiek.
Ważnym elementem Szkoły był objazd naukowo-dydaktyczny “Dziedzictwo naturokulturowe Pomorza” w trakcie którego uczestnicy odwiedzili m.in. Las Kołobrzeski, Nadmorski Bór Bażynowy w Mrzeżynie, Trzęsacz i Trzebiatów. W trakcie badań terenowych badacze zapoznawali się zarówno ze zjawiskami geologicznymi (abrazja) oraz osobliwościami przyrody (m.in. solniska), jak i z obiektami kultury, jak pochodzący z XIII wieku gotycki kościół Macierzyństwa NMP w Trzebiatowie, gdzie znajduje się jeden z najstarszych dzwonów w Polsce (XIV w.) oraz zabytkowe płyty nagrobne.
W czasie szkoły odbył się także panel dyskusyjny pt. Transdziedzinowe strategie badawcze: wyzwania, założenia, szanse i zagrożenia. W panelu uczestniczyli przedstawiciele Niezależnej Inicjatywy Akademickiej, Profesorowie: Jan Kieniewicz (UW), Piotr Matczak (UAM), Marek Trippenbach (UW), Bogdan Szlachta (UJ) i Anna Zalewska (UW). Dyskusję moderował Profesor Arkadiusz Marciniak (Wydział Archeologii UAM). Paneliści podzielili się refleksją na temat uprawiania badań transdyscyplinarnych, a także związanych z tym problemów instytucjonalnych. Swoistą pochwałę i manifest badań transdziedzinowych wygłosił nestor polskich historyków – Profesor Jan Kieniewicz, który mówił o transdziedzinowości jako drodze oraz podkreślał, że w przypadku tego rodzaju badań chodzi nie tyle o przekraczanie granic, ale o ich likwidowanie.
Rangę Szkoły podniosła obecność światowej sławy archeologa, Profesora Kristiana Kristiansena, którego obecność w Kołobrzegu odbiła się echem w lokalnych mediach. Przede wszystkim jednak znaczenie wydarzenia uwydatniła obecność Prezesa Polskiej Akademii Nauk - Profesora Marka Konarzewskiego, który wygłosił wykład podsumowujący oraz przyznał nagrody w zainicjowanym z okazji I Transdziedzinowej Szkoły Letniej konkursie fotograficznym o nagrodę Prezesa PAN. I nagrodę zdobył najmłodszy uczestnik szkoły - Kacper Marciniak, student II roku z Wydziału Historii UAM (oraz ogrodnictwa na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu). Laureatką II miejsca została Nikola Góral, doktorantka Wydziału Biologii UAM, zaś III miejsce zajął Hubert Tubacki, doktorant z Wydziału Antropologii i Kulturoznawstwa UAM.
Szkołę uważamy zarówno pod względem merytorycznym, jak i organizacyjnym za bardzo udane wydarzenie, które pokazało potencjał intelektualny i kreatywny, a także społeczny i przedsiębiorczy UAM. Kolejną edycję szkoły letniej zorganizuje Uniwersytet Warszawski. W imieniu organizatorów i uczestników bardzo dziękujemy Pani Rektor Bogumile Kaniewskiej za wsparcie inicjatywy współpracy międzyuczelnianej (UAM-UW-UJ) w zakresie badań i kształcenia transdziedzinowego doktorantów i młodych naukowców. Przede wszystkim chcielibyśmy podziękować Pani Kierownik ośrodka wypoczynkowo-szkoleniowym UAM w Kołobrzegu – Dobromile Pawlickiej, a także kierownikowi projektu Uniwersytet Jutra – Panu Dawidowi Tobolskiemu i kierownikowi Sekcji Zakupów i Transportu – Panu Wojciechowi Łuczakowi za życzliwość i wsparcie, które towarzyszyły nam na każdym etapie organizacji Szkoły.
