Rozpoczął się kolejny 54 sezon naukowo-badawczy Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Ekspedycji Archeologicznej UAM na terenie rzymskiego obozu legionowego i wczesnobizantyjskiego miasta Novae w prowincji Moesia Inferior (dzisiaj w pobliżu miasta Swisztow w Bułgarii) nad Dunajem. Pracami kieruje dr hab. Elena Klenina z Wydziału Historii UAM.
Tegoroczne prace archeologiczne potrwają do 29 lipca. Już w pierwszym tygodniu badań prace eksploracyjne skoncentrowano na terenie domniemanej rezydencji z czasów Teodoryka Wielkiego, króla Ostrogotów w latach 471-526 n.e. Pomimo, że to jeszcze hipoteza badacza, to już pierwsze odkrycia skłaniają do optymizmu - mówi prof. Elena Klenina. - Odsłaniany jest obecnie dziedziniec z portykiem kolumnowym, na którym zachowała się studnia zwieńczona plastycznie opracowanym kwadratowym ocembrowaniem wykonanym z jednego monumentalnego bloku wapiennego. Dziedziniec wyłożony jest płytami kamiennymi.
W pierwszym tygodniu badań odkryto również unikatowy wapienny kapitel, który zakwalifikować należy do tzw. karbowanych kapiteli w „ hellenistycznym stylu”. Jest to dopiero piąty egzemplarz tego typu kapiteli jaki odkryto dotychczas w Novae na przestrzeni ponad 60 lat badań. Nowoodkryty kapitel pochodzi zapewne z portyku kolumnowego zamykającego dziedziniec domniemanej rezydencji Teodoryka Wielkiego od strony południowej. O wyjątkowym rezydencjonalnym charakterze budynku świadczą również znaleziska ruchomych przedmiotów użytkowych na przykład, należący do kobiety, brązowy pierścionek z oczkiem oraz brązowy pierścionek-klucz służący do zamykania skrzyneczki z kosztownościami, monetami lub innymi ważnymi dla danej osoby rzeczami. Zwraca również uwagę duża ilość brązowych monet występujących w warstwach bezpośrednio nad kamienną posadzka dziedzińca.
- Natrafiono także na cztery terakotowe lampy oliwne gdzie na dyskach trzech z nich znajduje się łaciński krzyż. Szczególnie interesującym znaleziskiem jest unikatowe gliniane naczynie o formie dzbanka, które w miejscu wylewu zwieńczone jest formą lampy oliwnej - kontynuuje prof. Klenina. - Całe naczynie jest pokryte żółto-brązową glazurą. Już dzisiaj wzbudza ono duże zainteresowanie nie tylko naszego zespołu, ale i współpracujących z polską misją archeologiczną, bułgarskich archeologów. Tegoroczne badania wykopaliskowe finansowane są dzięki życzliwości, wsparciu i pomocy władz Rektorskich UAM ze środków ID-UB.
Równolegle w trakcie tegorocznej kampanii dr hab. Elena Klenina realizuje kolejne etapy badawcze w ramach dwóch grantów finansowanych ze środków ID-UB. Pierwszy z nich to interdyscyplinarny projekt „Multidyscyplinarne podejście do zdrowia i żywienia mieszkańców Mezji Dolnej w okresie rzymskim”. Dotychczas bardzo rzadko podejmowany dla okresu cesarstwa rzymskiego, jest pierwszym realizowanym dla obozów i miast rzymskich na terenie limesu dolnodunajskiego. Dzięki odkryciu przez archeologów bułgarskich w poprzednich latach kilku glinianych nocników rzymskich z których dwa pochodzą z Novae, polska archeolożka przy współpracy z dr Andrzejem B. Biernackim podjęła nowatorskie, interdyscyplinarne badania nad osadami w postaci kamienia moczowego, jakie zachowały się na ściankach wnętrz nocników. Pobrane przez profesor Kleninę próbki tych osadów poddawane są wysokowyspecjalizowanym analizom wykonywanym pod kierunkiem prof dr hab. Małgorzaty Bednarskiej z Wydziału Medycznego UW oraz laboratorium AmerLAB w Warszawie. Dzięki temu możliwa będzie identyfikacja pasożytów i mikroorganizmów jakie występowały w moczu ludzi użytkujących te nocniki jak i rodzaje dolegliwości oraz chorób nękających ówczesnych mieszkańców obozów i miast w rzymskich prowincjach Mezja Dolna i Tracja (dzisiejsza Bułgaria). Trwają intensywne prace laboratoryjne oraz analizy makro- i mikroskopowe.
Drugi z realizowanych przez naukowczynię w tej kampanii projekt: „Roman engraved gems as a historical source in the case of the Roman military camp Novae and its neighbourhood” finansowany przez ID–UB, to wykonanie pełnej dokumentacji fotograficznej w tym i zdjęć w podczerwieni oraz ultrafiolecie, identyfikacja minerałologiczna i surowcowa kolekcji ponad 150 rzymskich gem i kamei pochodzących z terenów obozu legionowego i rzymskiego miasta Novae oraz jego okolic. Kolekcja ta znajduje się dzisiaj w zbiorach Muzeum Historycznego w Swisztowie w Bułgarii. Zdecydowana większość (ponad 80%), tej kolekcji nie była dotychczas tak wszechstronnie przebadana i nie jest publikowana. W ramach tego projektu gemmy i kamee zostaną zidentyfikowane również w zakresie znajdujących się na nich przedstawień, charakteru i przeznaczenia, datowania oraz określenia miejsca ich produkcji. W interdyscyplinarnym projekcie udział biorą również dr Piotr Zambrzycki z Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz archeolodzy dr Andrzej B. Biernacki i dr Marin Marinow.
Wszystkie wyniki badań archeologicznych jak i projektów ID-UB zostaną opublikowane w prestiżowych zagranicznych periodykach naukowych oraz przedstawione na światowych kongresach archeologicznych, ceramologicznych oraz medycznych, które będą obradowały w 2024 roku w Europie.
To tylko początek tegorocznego sezonu badawczego pod kierunkiem dr hab. Eleny Kleniny. Kampania archeologiczna w Novae trwa nadal i mamy nadzieję, że najbliższe dwa tygodnie przyniosą kolejne znaczące odkrycia i rezultaty badawcze.
Czytaj też: Dr hab. Elena Klenina. Ukraina to wolne państwo
