Na Akademii Wychowania Fizycznego od 15 lat działa wyjątkowa pracownia badająca dawne zabawy i gry ruchowe. Zainicjował ją humanista - prof. Wojciech Lipoński z Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Pracownia Sportów Tradycyjnych i Etnologii Sportu (niegdyś Olimpizmu i Etnologii Sportu) w AWF w Poznaniu powstała w roku 2003 dzięki inicjatywie i staraniom profesora Wojciecha Lipońskiego – kierownika Zakładu Stosunków Kulturalnych Polsko-Angielskich na UAM, który jednocześnie stał się kierownikiem Pracowni. Jako wieloletni pracownik Uniwersytetu oraz zapalony badacz humanistycznej roli kultury fizycznej dostrzegał niewykorzystaną lukę w badaniach naukowych, jak i kształceniu studentów w tej dziedzinie. To wystarczyło, aby powołano do życia nową jednostkę dydaktyczno-badawczą, która swymi badaniami nawiązywała do wcześniejszych tradycji tejże uczelni.
Zobacz: Neurobiologia. Cztery uniwersytety, jeden kierunek
Tradycje wspólnych działań wiążą się nierozerwalnie z tworzeniem Uniwersytetu Poznańskiego i sięgają jego początków. Dość przypomnieć, że zaraz po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wszczęto prace na rzecz tworzenia nowej placówki naukowej na terenie Poznania, której głównym inicjatorem był profesor Heliodor Święcicki – przewodniczący Komisji Organizacyjnej Uniwersytetu (późniejszy, pierwszy rektor uczelni). Ten w porozumieniu z członkami Komisji, zaprosił najpierw do rozmów, a zaraz po tym do dalszej współpracy profesora Eugeniusza Piaseckiego – lekarza, teoretyka wychowania fizycznego i higieny szkolnej pracującego w owym czasie w Uniwersytecie Lwowskim. Dzięki porozumieniu obu stron z dniem 7 maja 1919 roku Piasecki rozpoczął swą pracę na Uniwersytecie Poznańskim jako kierownik Katedry Teorii Wychowania Fizycznego i Higieny Szkolnej przy Wydziale Filozoficznym. Następnie stworzył Studium Wychowania Fizycznego przy Wydziale Lekarskim (które w późniejszym czasie – 1950 r. przekształcono w samodzielną Wyższą Szkołę Wychowania Fizycznego, a w 1972 r. w AWF). W ramach swych obowiązków prowadził między innymi cykl seminariów i proseminariów, których tematyką wiodącą były zabawy i gry ruchowe w kontekście kulturowym, etnograficznym. W ramach aktywności naukowej prowadzono również szeroko zakrojone badania, których owocem były prace magisterskie oraz prace naukowe, którym Piasecki poświęcił ćwierć wieku swojego życia. Najważniejsza z nich pt. Tradycyjne gry i zabawy ruchowe oraz ich geneza, pojawiła się już po jego śmierci (1959).
Po wielu latach zapomnienia o powadze prowadzonych przez Piaseckiego badań (bez mała 50 lat!) powstała jednostka, której głównym celem badawczym stały się na powrót tradycje zabaw i gier oraz innych aktywności fizycznych. Wspomniany wyżej prof. Lipoński – jako pracownik zarówno Uniwersytetu jak i AWF podjął tytaniczną pracę nad odzyskaniem wcześniejszych badań Piaseckiego, a dotyczących genezy i stanu zabaw i gier ruchowych w Polsce. Oprócz tego zajął się niezagospodarowanym dziedzictwem innych form ruchowych, pokłosiem czego stała się monumentalna na skalę światową publikacja w postaci Encyklopedii Sportów Świata, wydana pod auspicjami UNESCO w czterech językowych wersjach: polskiej, amerykańskiej, angielskiej i francuskiej. Możliwości jakie niosło za sobą zatrudnienie prof. Lipońskiego w AWF przyniosły niewspółmierne korzyści uczelni. Dzięki niemu powstało i przez wiele lat funkcjonowało czasopismo o międzynarodowym zasięgu, podejmujące przede wszystkim humanistyczne wątki badań nad kulturą fizyczną („Studies in Physical Culture and Tourism”), prowadzono badania naukowe i projekty o zasięgu międzynarodowym, których główną tematyką stało się dziedzictwo aktywności ludycznych. W ten sposób zaczęły również powstawać prace doktorskie zarówno na Uniwersytecie, jak i w AWF, poświęcone tej tematyce. Warto tu przy okazji podkreślić, że w pracach badawczych nad odzyskiwaniem zapomnianego dziedzictwa ludycznego brała również udział ówczesna pracownica Pracowni – mgr. Magdalena Ziółek, zajmująca się przede wszystkim wyszukiwaniem form zabawowych w opisach etnograficznych Oskara Kolberga.
W późniejszym czasie do merytorycznej współpracy nad badaniem dorobku prof. Eugeniusza Piaseckiego został zaproszony w roli recenzenta wydawniczego profesor Lech Trzeciakowski – badacz historii XIX i XX wieku przy okazji pojawiającej się w AWF pierwszej monografii pt. Od sobótki do piłki nożnej polskiej…Polskie tradycje zabaw i gier w koncepcji wychowania fizycznego Eugeniusza Piaseckiego, poświęconej w całości twórcy kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego oraz jego koncepcji unarodowienia zajęć ruchowych. Nieodzowną pomocą okazała się również późniejsza współpraca z profesorem Gerardem Labudą – historykiem i mediewistą, którego prace badawcze poświęcone Słowianom i Słowiańszczyźnie posłużyły do wprowadzenia w temat kolejnej monografii pt. Słowiańskie tradycje ludowych form kultury fizycznej na przykładzie wybranych narodów. Wspomniana publikacja nie powstałaby w tej formie, gdyby nie życzliwe rady doktora Jacka Bednarskiego z Zakładu Studiów Europejskich i Krytyki Kulturowej, który utwierdził autorkę w przekonaniu, że podąża w dobrym kierunku, wybierając przedstawicieli poszczególnych rejonów Słowiańszczyzny.
Oprócz współpracy naukowej, Pracownia podejmuje wiele inicjatyw mających na celu dydaktyczną promocję swoich wcześniejszych osiągnięć naukowych. Przykładem na to niech będzie chociażby podjęta w Pracowni ewaluacja prowadzonego projektu unijnego pt. „Recall Games of the Past – Sports for Today” (www.recallgames.com), polegająca na zastosowaniu wcześniej opracowanych i opisanych przez międzynarodową grupę projektową, przykładowych europejskich zabaw i gier tradycyjnych w zajęciach dydaktycznych na Wydziale Studiów Edukacyjnych prowadzonych przez doktora Mateusza Witkowskiego – pracownika Szkoły Wychowania Fizycznego i Sportu.
Czytaj też: Neurobiologia. Cztery uczelnie, jeden kierunek
Kolejnym przykładem takiej współpracy jest również cykliczna inicjatywa o charakterze warsztatowym zaproponowana przez doktora Samuela Bennetta – pracownika Zakładu Socjolingwistyki i Studiów nad Dyskursem, której głównym celem jest praktyczne przekazanie studentom Wydziału Anglistyki, brytyjskiej kultury ludycznej poprzez czynny udział studentów w tradycyjnych formach anglosaskiej aktywności fizycznej.
Ostatnim, choć bardzo ważnym w kontekście edukacyjnym przedsięwzięciem wskazującym na współpracę między pracownikami obu uczelni jest niedawno opublikowana książka pt. Zabawy i gry różnych kultur, skierowana przede wszystkim do nauczycieli wychowania fizycznego (ale nie tylko!). Za jej tłumaczenie oraz projekt graficzny odpowiedzialny był doktor Krzysztof Sawala z Pracowni Praktycznego Nauczania Języka Angielskiego.
Analizując tradycję jaka łączy nasze uczelnie, żywimy nadzieję na dalszą, owocną współpracę. Najbliższa szansa pojawia się przy organizacji 100-lecia Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, którego jesteśmy ‘potomkami’.
prof. AWF dr. hab. Małgorzata Bronikowska
