Okres studiów łączy się z wieloma wyzwaniami, również emocjonalnymi. To, jak osoby studiujące na UAM podchodzą do kwestii dbania o zdrowie psychiczne oraz swoją edukację i czy wykazują się w tym zakresie proaktywnością, pokazują badania zespołu z Wydziału Psychologii i Kognitywistyki.  

Dlaczego proaktywność jest ważna? 

Proaktywność to względnie trwała skłonność do podejmowania działań na rzecz gromadzenia zasobów i rozwijania umiejętności w różnych obszarach życia. Osoby proaktywne wyznaczają sobie cele, wykazują wytrwałość w ich realizacji i biorą odpowiedzialność za swoje sukcesy i porażki, traktując je jako okazję do nauki. W przeciwieństwie do reaktywnych postaw, proaktywność oznacza aktywne kształtowanie własnej przyszłości, zamiast biernego dostosowywania się do okoliczności. Nasz uniwersytet jest zainteresowany kształtowaniem postawy proaktywnej – zarówno u studentów/tek, jak i pracowników/czek. Warto zaznaczyć, że gotowość do skorzystania z pomocy w sytuacji wystąpienia problemów natury psychicznej jest jednym z ważnych przejawów proaktywności zdrowotnej.  

Kto uczestniczył w badaniu? 

W ubiegłym roku akademickim zespół naukowy (prof. Lidia Cierpiałkowska, prof. UAM Emilia Soroko i dr Dominika Górska z Wydziału Psychologii i Kognitywistyki) przeprowadził badania nad uwarunkowaniami proaktywności studentów UAM w kontekście zaangażowania w studiowanie i gotowości do skorzystania z pomocy psychoterapeutycznej lub farmakoterapii. Przyjęto, że taka gotowość stanowi istotny przejaw proaktywności zdrowotnej. W badaniu uczestniczyło 1597 studentów (74% to kobiety, 18% mężczyźni, 6% osoby innej płci, 2% nieokreślający płci). Większość stanowili studenci studiów stacjonarnych (85%) i licencjackich (63%). Około 45% deklarowało bycie w związku, 49% było singlami. Wśród uczestników 3,3% miało orzeczenie o niepełnosprawności, 6% cierpiało na przewlekłe choroby somatyczne, a 44% korzystało z pomocy psychologicznej. Z rodzicami lub z partnerem/-ką mieszkało ok. 44% badanych, samodzielne lokum lub z innymi studentami wynajmowało ok. 45% badanych (8% mieszkało w akademiku). W badaniach zastosowano kwestionariusze do oceny poziomu zdrowia psychicznego (poczucia dobrostanu i nasilenia trudności psychicznych, takich jak lęk, depresyjność, trudności w funkcjonowaniu ja i interpersonalnym), a także wiedzy i kompetencji związanych ze zdrowiem psychicznym (mental health literacy). 

Co warunkuje poszukiwanie pomocy psychologicznej? 

Badaczki zdefiniowały proaktywność w zakresie zdrowia jako świadome podejmowanie działań na rzecz poprawy samopoczucia, w tym gotowość do korzystania z pomocy specjalistycznej (psychoterapii i farmakoterapii). Na podstawie deklaracji uczestników wyodrębniły trzy grupy i scharakteryzowały je. 

Osoby zdecydowane na skorzystanie z pomocy w przypadku problemów psychicznych (42,7%) wyróżniają się na tle innych grup wysoką wiedzą o zdrowiu psychicznym i udzielaniu pierwszej pomocy w kryzysach psychicznych. Jednocześnie cechuje je niższy dobrostan, większy lęk, depresyjność oraz zaburzenia tożsamości. Słabiej angażują się w studiowanie i rzadziej rewidują swój kierunek studiów, ale częściej eksplorują inne opcje edukacyjne, co świadczy o ich proaktywności w obszarze edukacji. 

Osoby niezdecydowane co do skorzystania z pomocy (33,4%) mają głębsze zaburzenia tożsamości, niższą zdolność do samokierowania (wyznaczenia sobie celów, planowania ich realizacji oraz wytrwałości w znoszeniu frustracji związanej z koniecznością poświęcania czasu na ich realizację) i niższe poczucie dobrostanu niż pozostałe grupy. Choć ich wiedza o zdrowiu psychicznym jest adekwatna, mają one ograniczoną znajomość dostępności różnych form pomocy i rzadziej potrafią samodzielnie radzić sobie w trudnych sytuacjach. Są też mniej proaktywne edukacyjnie i mniej angażują się w studiowanie niż osoby zdecydowane na skorzystanie z pomocy, co sugeruje, że ich niezdecydowanie może dotyczyć nie tylko kwestii zdrowotnych, ale także edukacyjnych. 

Osoby nieplanujące korzystania z pomocy (23,5%) charakteryzują się lepszym samopoczuciem i niższym poziomem cierpienia niż pozostałe grupy. Jednak ich wiedza o zdrowiu psychicznym i umiejętności poszukiwania pomocy nie różnią się od wiedzy i umiejętności osób niezdecydowanych. Może to oznaczać, że w sytuacji kryzysu mogą nie dysponować kompetencjami pozwalającymi skutecznie skorzystać z pomocy. 

Wnioski 

• Większa gotowość do skorzystania z pomocy jest związana z intensywniejszym doświadczaniem cierpienia oraz lepszą znajomością dostępnych form wsparcia. 

• Niezdecydowanie i brak planów dotyczących poszukiwania pomocy mogą wynikać z ograniczonej wiedzy o zdrowiu psychicznym i niższych umiejętności w zakresie szukania wsparcia. 

Co warunkuje proaktywność edukacyjną? 

Proaktywność edukacyjna obejmuje trzy główne wymiary: zaangażowanie w studiowanie, poszukiwanie nowej wiedzy oraz podejmowanie działań mających na celu rewizję wyboru kierunku studiów. Badania wskazują, że wyższe poczucie dobrostanu i większe umiejętności udzielania i poszukiwania pierwszej pomocy psychologicznej sprzyja zaangażowaniu w studiowanie. Spadek zaangażowania obserwuje się wraz z nasileniem się objawów depresji i obniżeniem umiejętności samokierowania. Poszukiwanie i zgłębianie wiedzy w zakresie studiowanego kierunku rośnie wraz ze zdolnością do samokierowania i zintegrowanym poczuciem tożsamości, ale również nasilonymi objawami somatycznymi (często związanymi z nierozpoznawanym lękiem). Natomiast podejmowanie działań rewizyjnych dotyczących wyboru kierunku studiów jest wyższe przy wyższym samokierowaniu czy silniejszym lęku uogólnionym (związanym z zamartwianiem się).  

Wnioski  

Objawy zaburzeń psychicznych, takich jak lęk, depresja i problemy z tożsamością, znacząco ograniczają proaktywność edukacyjną, w tym zaangażowanie w studiowanie i poszukiwanie nowej wiedzy. 

Kluczową rolę w utrzymaniu proaktywności edukacyjnej pełni zdolność do samokierowania, która pozwala na wyznaczanie celów, planowanie i radzenie sobie ze stresem. 

Strategie wsparcia 

Wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego powinno uwzględniać wysoki poziom cierpienia psychicznego osób, które decydują się na uzyskanie pomocy, a także skupiać się zarówno na dostarczaniu wiedzy o problemach psychicznych, jak i na rozwijaniu umiejętności poszukiwania pomocy dla siebie i innych. 

Interwencje wzmacniające samokierowanie oraz dostępność podstawowej opieki zdrowotnej, koncentrującej się na redukcji lęku i depresji, mogą skutecznie wspierać rozwój proaktywności edukacyjnej. 

Dzień Zdrowia Psychicznego na UAM  

...to coroczne wydarzenie promujące świadomość na temat zdrowia oraz dobrostanu psychicznego społeczności akademickiej. Inicjatywa jest odpowiedzią na rosnące potrzeby studentów, pracowników i absolwentów uczelni w zakresie wsparcia psychicznego. 

IV Dni Zdrowia Psychicznego na UAM odbędą się w tym roku 23 i 24 października. Pierwszy dzień zrealizowany zostanie w formule online. Wydarzenie otworzy Jej Magnificencja Rektor UAM Bogumiła Kaniewska, następnie wykład wprowadzający wygłosi prof. Lidia Cierpiałkowska, Pełnomocniczka ds. wsparcia psychologicznego na UAM. Po wystąpieniach otwierających odbędzie się panel Q&A, w trakcie którego osobom występującym zostaną zadane pytania związane z dobrostanem psychicznym osób studiujących i pracujących na UAM. Wszystkie wydarzenia tego dnia będą transmitowane na kanałach uniwersyteckich mediów. 

Drugi dzień wydarzenia to szeroka oferta zajęć wykładowych i warsztatowych kierowanych do całej społeczności akademickiej UAM. Zajęcia, na wzór wcześniejszych edycji, odbędą się w dwóch kampusach uniwersyteckich: Ogrody i Morasko.  

– Wszystkie zajęcia będą skupiały się wokół tematów związanych ze zdrowiem psychicznym i dobrostanem, dając uczestnikom możliwość poszerzenia swojej wiedzy w tych obszarach – informuje Maria Zienkiewicz z Biura Jakości Kształcenia. – Na zakończenie wydarzenia planowane są aktywności otwarte dla wszystkich członków społeczności akademickiej uniwersytetu, na które nie będzie wymagana rejestracja – więcej szczegółów w tym zakresie pojawi się na stronie internetowej UAM. Zapraszam do śledzenia informacji o wydarzeniu! 

Zobacz też: Prof. UAM Bernadetta Manyś.Promujemy zdrowie psychiczne