„Zmiany w budżecie czasu wolnego i zachowaniach wolnoczasowych mieszkańców dużych miast w wyniku pandemii COVID-19” to projekt realizowany pod kierunkiem prof. Aliny Zajadacz z Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych UAM.
Zmiany, jakie powoduje pandemia, obejmują zarówno środowisko pracy, jak i sferę czasu wolnego. Wiele sektorów gospodarki doświadcza kryzysu, zmianie ulega charakter pracy, pracodawcy coraz częściej stosują telepracę. Warunki pracy, a także restrykcje wprowadzane przez rządy poszczególnych państw, czy indywidualne obawy ludzi przed możliwością zarażenia się wpływają na zakres i sposoby spędzania czasu wolnego. Czas ten, z indywidualnej perspektywy, pełni wiele funkcji, umożliwia m.in. odpoczynek, samorozwój, kształtowanie więzi społecznych, zainteresowań, ma znaczenie dla efektywności pracy i szeroko pojmowanej jakości życia. Ponadto, z gospodarczego punktu widzenia sprzyja tworzeniu popytu na liczne usługi i produkty, w tym turystyczne.
Podjęte badania, dotyczące zmian w budżecie czasu wolnego i zachowaniach wolnoczasowych wśród mieszkańców dużych miast w Polsce w wyniku pandemii COVID-19 mają na celu diagnozę tych zmian zarówno w kontekście indywidualnej jakości życia człowieka, jak również popytu na usługi wolnoczasowe, których podaż stanowi podstawę rozwoju gospodarczego wielu regionów. Dane dotyczące sytuacji przed pandemią wskazują, że turystyka generowała 10% PKB i stanowiła 9% całkowitego zatrudnienia w UE. Przychody z turystyki międzynarodowej obejmowały 6% całkowitego eksportu UE i 22% eksportu usług. Rozwojowi współczesnego społeczeństwa postindustrialnego, określanego mianem leisure society towarzyszył rozwój szerokiego sektora gospodarki (leisure industry). Aktualnie obserwowany kryzys turystyczny i usług wolnoczasowych warunkuje, ale i oddaje kondycję gospodarki w skali globalnej, ma także podłoże i konsekwencje lokalne. W sytuacji rosnącego bezrobocia, szkód ekonomicznych, niestabilności na rynku pracy, rekomendowany jest Global Guidelines to Restart Tourism (UNWTO 2020). Jego uszczegółowienie wymaga jednak przede wszystkim zdiagnozowania zachodzących zmian w sferze społecznych potrzeb i zachowań wolnoczasowych.
Realizowany projekt ma zasięg ogólnopolski, z perspektywą rozszerzenia o międzynarodowe analizy porównawcze. Dzięki współpracy z innymi ośrodkami uniwersyteckimi w Polsce, w ramach Geograficznego Laboratorium Turystyki (GeoLabTur), skupiającego naukowców z Uniwersytetów Jagiellońskiego, Warszawskiego, Wrocławskiego oraz naszej uczelni, badaniami objęto mieszkańców wielu miast (m.in. Warszawy, Krakowa, Poznania, Wrocławia, Łodzi). W pierwszym etapie diagnozowane są zmiany w zakresie czasu wolnego. W etapie drugim, w oparciu o badania jakościowe, rozpoznawane są zmiany w zachowaniach wolnoczasowych. W analizie danych wykorzystano m.in. techniki text-mining (QDA Miner). Wyniki drugiego etapu określają zmiany w charakterze zachowań wolnoczasowych, społeczne skutki ograniczenia możliwości rekreacji zarówno w różnego rodzaju obiektach, jak i otwartych przestrzeniach, sposoby adaptacji do nowych warunków, zapobiegania negatywnym społecznym skutkom pandemii, a także zmiany w popycie na usługi wolnoczasowe.
Projekt ma na celu dostarczenie wiedzy użytecznej w podejmowaniu decyzji i reagowaniu w sytuacjach kryzysowych, tworzeniu warunków do adaptacji indywidualnej, społecznej i gospodarczej, ponadto weryfikację wypracowanych dotąd teorii aktywności wolnoczasowych.
Sytuacje kryzysowe możemy postrzegać jako problem lub sposobność do lepszego kształtowania nowych warunków. Obecnie nie znamy całokształtu społecznych skutków pandemii, ale już teraz w odniesieniu do warunków życia w miastach można prognozować m.in. zwiększone zapotrzebowanie na tereny rekreacyjne i zielone. Tendencje te mamy na uwadze w ramach kolejnego projektu, prowadzonego wspólnie z grupą badawczą z Państwowego Uniwersytetu Leśnego w Sankt Petersburgu, poświęconego roli ogrodów sensorycznych. Zakładamy, że podejmowane w aktualnych pracach problemy badawcze dostarczą wiedzy pomocnej w reagowaniu na zmiany zachodzące we współczesnej, „płynnej” nowoczesności.
zob. też
