O tym, jaką wiedzę o nas samych i o naszej komunikacji z innymi daje nam FRIS i jak wykorzystać ją nie tylko na płaszczyźnie zawodowej, ale i w życiu prywatnym, z dr. Mirosławem Radołą z Wydziału Studiów Edukacyjnych, certyfikowanym trenerem metody FRIS, rozmawia Michalina Łabiszak.
Metoda FRIS opiera się na założeniach psychologii poznawczej i pozwala zidentyfikować styl myślenia, poznawania i przetwarzania informacji. Po co nam taka wiedza?
– Znając styl myślenia swój i drugiej osoby, łatwiej jest nam się komunikować. Skuteczniej realizujemy zadania, co przekłada się na większe zaangażowanie i pasję. Zawodowo, gdy pracujemy z zespołem, łatwiej jest nam rozdzielać obowiązki, dopasowując je do predyspozycji członków zespołu, i efektywnie realizować projekty. FRIS pomaga również trafniej wybrać i zdecydować o własnej ścieżce kariery, a także wspiera rekrutację. Znając profil swojego zespołu, łatwiej nam dobrać do niego brakujące ogniwo.
Jakie style myślenia identyfikuje FRIS? Jakie cechy mają te cztery najważniejsze ogniwa efektywnego zespołu?
– FRIS oparty jest na psychologii poznawczej. Cztery perspektywy: fakty, relacje, idee, struktury (w skrócie: FRIS) służą do opisu stylów myślenia i działania. Styl myślenia wynika z tego, jaki rodzaj informacji: fakty, relacje, idee czy struktury jest najbardziej istotny i przydatny w momencie zetknięcia z nową sytuacją. Wskazuje na to, czemu jest nadawany największy priorytet, a także jakie procesy umysłowe są wykonywane najsprawniej. Tym czterem perspektywom odpowiadają cztery style myślenia: wizjoner, badacz, partner i zawodnik. Wszystkie style są tak samo doskonałe, ale każdy z nich ma także swoje tzw. „długie ogony”, czyli słabe strony. Nie ma gorszych lub lepszych stylów myślenia, może natomiast pojawić się problem niedopasowania roli czy zadania do naturalnych predyspozycji. FRIS nie określa pracowitości, moralności czy też poziomu inteligencji. Należy wspomnieć o tym, że style myślenia towarzyszą nam od dziecka i są niezmienne. Scharakteryzujmy je krótko, zaczynając od zawodnika. Zawodnik to osoba, która myśli logicznie, szybko podejmuje decyzje i wybiera najprostszą drogę przy realizacji zadania, robiąc to bardzo sprawnie. Czasami jednak, i to jest tym wspomnianym przeze mnie „długim ogonem”, może nie dopuszczać stanowiska innych. Zawodnikom zdarzają się też błędy, ponieważ tempo pracy nie pozwala im na właściwe zastanowienie się. Dla zawodnika liczy się efekt, zakończone zadanie. Wizjoner z kolei to osoba, u której występuje lateralny tok myślenia, która wpada na pomysły, na które nikt inny by nie wpadł i które na pierwszy rzut oka wydają się abstrakcyjne i nieracjonalne. Dla wizjonera są one możliwe i mają sens. Największą przyjemność sprawia mu kreowanie swojej drogi rozwoju. Natomiast problematyczne jest to, że często nie kończy rozpoczętych zadań, ponieważ wpada na nowy pomysł. Może też wydawać się chaotyczny dla otoczenia, choć sam wizjoner wie, dokąd zmierza. Partner to osoba, która wczuwa się w sytuację innych, dobrze odnajduje się w sytuacji wzajemnych powiązań. Dla partnera liczą się emocje. Często nie potrafi on obronić swojego stanowiska i zdania, ponieważ chce żyć w zgodzie ze wszystkimi i dobrze funkcjonować w grupie. Dużą rolę w funkcjonowaniu partnera odgrywa intuicja. Lubi on także funkcjonować w zespole. Jeżeli natomiast chodzi o badacza, to jest to osoba, która dociera do podstaw i przyczyn określonych sytuacji, wszystko rozważa bardzo dokładnie, rozbiera zadania na części pierwsze, analizuje, przetwarza. Te osoby nie zawsze zdążą z zadaniem na czas, zgłębiając problem zbyt dokładnie. Trudno im trzymać się harmonogramów. Badacz ma także rys perfekcjonistyczny – zanim odpowie na pytanie, sprawdzi rzecz wiele razy. Każdy styl jest fascynujący i każdy jest nam potrzebny.
FRIS wykorzystuje się przede wszystkim w organizacjach, w aspekcie zawodowym, ale czy także w życiu prywatnym?
– Jak najbardziej! FRIS wykorzystuje się w sytuacjach, kiedy dwie osoby chcą lepiej się poznać i lepiej się porozumiewać. Także na poziomie ogólnym, nie tylko zawodowym. Z metody coraz częściej korzystają pary, więc ma ona także zastosowanie i jest pomocna w tym aspekcie. Wykorzystuje się ją również wśród uczniów i studentów, wszędzie tam, gdzie chcemy osiągnąć lepszy poziom komunikacji.
Najefektywniejszy zespół, patrząc przez pryzmat stylów myślenia, to jaki?
– Taki, który ma wszystkie ogniwa. W którym na początku kreowanie wizji należy do wizjonerów, następnie, kiedy wymagana jest analiza, badania, pałeczkę przejmują badacze. Gdy trzeba natomiast zrealizować wytyczone cele i zadania, pojawiają się zawodnicy, którzy najprostszą drogą dążą do ich osiągnięcia. Partnerzy z kolei wszystkich motywują, dbają o stosunki i relacje, sprawiają, że atmosfera w zespole jest właściwa.
Zdarzają się sytuacje, w których pracujemy w mniejszych zespołach, na przykład w duecie. Które style najlepiej się porozumieją, a którym jest do siebie najdalej?
– Dla zawodnika, który bardzo szybko podejmuje decyzje, już na etapie realizacji zadania, badacz, który jeszcze zgłębia sprawę, może być irytujący. I odwrotnie – badacz zirytuje się faktem, że zawodnik podejmuje działania, nie mając podstawowych informacji na dany temat. Badaczowi i wizjonerowi też może być trudno ze sobą współpracować. Badacz będzie sprawdzał możliwości, analizował, dbał o szczegóły, a wizjoner zmieniał zdanie i wpadał na ciągle nowe pomysły. Podobnie zawodnik i wizjoner – jeden będzie zmierzał do finalizacji zadania, a drugi na każdym etapie jego realizacji będzie snuł kolejne wizje, szukał alternatywnych rozwiązań. W mniejszych zespołach kluczem jest wzajemne zrozumienie i świadomość własnych ograniczeń. Mając pewną elastyczność, łatwiej porozumiemy się z osobami, które preferują inny od naszego styl myślenia.
Jest pan certyfikowanym trenerem FRIS. W jaki sposób wiedza na ten temat wpływa na pana relacje z ludźmi?
– Kiedy dowiedziałem się, jaki jest mój styl myślenia i styl działania, zgłębiłem metodę FRIS, większość moich kontaktów z ludźmi zaczyna się od analizowania i obserwowania. To dzieje się w pewnym sensie automatycznie. W szczególności jednak pomaga mi to w pracy ze studentami. Na początku zawsze diagnozuję swój zespół, oczywiście nie testem, ale za pomocą warsztatów. W ten sposób można z dużą dozą prawdopodobieństwa określić styl myślenia. Łatwiej wówczas przydziela się zadania i realizuje projekty. Lepiej rozumie się zachowanie studentów i własne.
Jaki jest pana styl myślenia?
– Jestem wizjonerem, choć mam w sobie też sporo z badacza i partnera, co widać w moim stylu działania. Moją cechą wiodącą jest to, że mam zawsze bardzo dużo pomysłów, szukam alternatywnych rozwiązań, ale – i w tym pomógł mi FRIS – kiedy wpadam na jakiś pomysł, tworzę harmonogram i określam plan. Kiedyś bardzo wielu rzeczy nie kończyłem. Tych pomysłów było za dużo i wszystkie były fascynujące. FRIS pozwolił mi je uporządkować i zrozumieć, że muszę określić sobie punkt po punkcie czas i plan realizacji.
FRIS jest narzędziem, które nie tylko służy do lepszej identyfikacji zasobów swoich i ludzi, z którymi współpracujemy. Wydaje mi się, że może być też przydatny w lepszym zrozumieniu i wyrozumiałości dla innych stylów, szczególnie tych, które wchodzą w kolizję z naszym. Tak, w dużej mierze poprzez rozumienie siebie i swoich „ogonów” oraz niedoskonałości, łatwiej przychodzi nam akceptacja innych zachowań i stylów myślenia. Każdy z nas, często nieświadomie, zachowuje się w taki czy inny sposób, nie wiedząc, że popełnia jakąś gafę, że jest to niewłaściwe czy niestosowne. FRIS w pewnym sensie daje nam większą świadomość. Przewagą FRIS jest także fakt, iż jest to polskie narzędzie, powstałe na podstawie naszych realiów, w polskim kręgu kulturowym, co może stanowić jego przewagę nad podobnymi międzynarodowymi narzędziami.
FRIS to nie tylko style myślenia, to także style działania.
– Style działania są pewnym uzupełnieniem naszego stylu myślenia o pozostałe perspektywy. To są świadomie wykorzystywane preferencje, których się uczymy. O ile styl myślenia się nie zmienia, o tyle styl działania może się zmienić. Możemy zmienić pracę, otoczenie, uczyć się – wówczas będziemy wykorzystywali inne perspektywy, wynikające z sytuacji, wymogów i uwarunkowań.
Zapraszamy do odwiedzania strony, na której znajduje się więcej informacji na temat modelu FRIS, stylów myślenia i działania: fris.pl
zob. też Dr Mirosław Radoła. Uwolnić słonia
