Jaką rolę pełni mikrotargetowanie albo sztuczna inteligencja w polityce? Dr Filip Biały, adiunkt w Collegium Polonicum, dołączył do zespołu DiCED na Uniwersytetu w Manchesterze, który bada wykorzystanie nowoczesnych technik cyfrowych w kampaniach wyborczych.
DiCED, czyli Digital Campaigning and Electoral Democracy, to pięcioletni projekt finansowany przez Europejską Radę ds. Badań (ERC). Jego celem jest rozstrzygnięcie, w jakim zakresie nowoczesne narzędzia, opierające się na analizie danych, używane są przez partie do mobilizacji wyborców. Na czele projektu stoi prof. Rachel Gibson, uznana badaczka kampanii politycznych. Uniwersytet w Manchesterze należy do światowej czołówki uczelni wyższych. W niedawnym rankingu Times Higher Education zajął 51 miejsce na świecie, a na tzw. liście szanghajskiej jest na 41 pozycji.
“Praca w Manchesterze to dla mnie niesamowita okazja, by poznać sposób pracy brytyjskich naukowców i uczestniczyć w nowatorskich badaniach”, mówi dr Biały. “Profesor Gibson postawiła tezę, że upowszechnienie technik analizy danych prowadzi do wyłonienia się czwartej fazy kampanii wyborczych. Pierwszą fazę charakteryzowały kampanie lokalne i bezpośrednie, drugą - wykorzystanie mediów masowych, a trzecią - technik telekomunikacyjnych, w tym internetu. Z kolei jednym z głównych elementów czwartej fazy jest kierowanie spersonalizowanego przekazu do bardzo wąskich grup bądź nawet poszczególnych wyborców, czyli osławione ‘mikrotargetowanie’. Aby było to możliwe, sztaby polityczne wykorzystują metody pochodzące z obliczeniowych nauk społecznych. Czwarta faza kampanii politycznych jest zatem cyfrowa i naukowa”.
Rewolucja cyfrowa w polskiej polityce?
Zespół prof. Gibson zbadał już kampanie w Niemczech, Francji i Stanach Zjednoczonych, a w planach jest także badanie kampanii do brytyjskiego parlamentu. Jak, w tej perspektywie, wygląda kampania wyborcza w Polsce? “Niewątpliwie w 2023 roku mamy do czynienia z bezprecedensową skalą wykorzystania metod kierowania przekazu politycznego w internecie. Widać to szczególnie w serwisie YouTube, w którym komitety wyborcze zamieszczają tysiące sprofilowanych klipów, skierowanych do ściśle zdefiniowanych grup odbiorców, np. mieszkańców konkretnych powiatów”, odpowiada dr Biały. “Mam jednak wątpliwość, czy można to określić mianem ‘mikrotargetowania’, którego istotą jest kierowanie przekazu opartego o indywidualne cechy odbiorców, na przykład profil psychologiczny bądź wcześniejsze zachowania wyborcze. Stwierdzenie, czy partie dysponują takimi danymi na temat wyborców, jest jednym z naszych głównych zadań badawczych. Będziemy o to pytać m.in. w powyborczych wywiadach pogłębionych, prowadzonych z osobami odpowiedzialnymi za kampanie cyfrowe w sztabach partyjnych”.
Zobacz też: Collegium Polonicum. 20 lat od traktatu akcesyjnego
Co jeszcze zapamiętamy z tej kampanii? “Platforma Obywatelska wyprodukowała szereg klipów, w których fragmenty e-maili polityków Prawa i Sprawiedliwości odczytywane są głosem wygenerowanym przy użyciu sztucznej inteligencji. Usłyszeć więc możemy na przykład głos premiera Mateusza Morawieckiego, który jest tak zwanym ‘deepfakiem’, czyli łudząco podobnym do oryginału rezultatem zastosowania technik przetwarzania języka naturalnego. Początkowo klipy PO wykorzystujące sztucznie wygenerowane głosy nie były odpowiednio oznaczone. W czasach, kiedy tak wiele mówi się o dezinformacyjnym potencjale sztucznej inteligencji, takie wykorzystanie tych technik musi budzić istotne zastrzeżenia. Problem polega na tym, że w polski kodeks wyborczy w zasadzie nie reguluje kampanii w internecie. Dlatego w sieci partiom wciąż wolno zdecydowanie więcej niż w innych środkach przekazu. Analiza aspektu prawnego prowadzenia kampanii cyfrowych jest także elementem naszych badań”.
Nowe narzędzia w badaniach społecznych
Projekt DiCED wykorzystuje szereg metod ilościowych i jakościowych. Prowadzone są szeroko zakrojone badania ankietowe, stosowana jest analiza danych pochodzących z mediów społecznościowych, lecz ważna jest także analiza dyskursu politycznego. “Jednym z elementów mojej pracy jest przygotowywanie cotygodniowych raportów z tego, co dzieje się w polskiej kampanii wyborczej: jakie narracje stosują partie i kandydaci, jaka jest ich retoryka i język. Ponieważ piszę dla odbiorców anglojęzycznych, nie zawsze zorientowanych w meandrach polskiej polityki, muszę też często nakreślić rodzimy kontekst. Na przykład: skąd wzięło się hasło ‘Tylko świnie siedzą w kinie’ albo jak możliwe jest, że pewna znana reżyserka jest w tym samym zdaniu atakowana za żydowskie pochodzenie oraz porównywana do nazistów? Jest to wymagające, a zarazem przynoszące satysfakcję zadanie. Przypominają mi się czasy studiów dziennikarskich”, mówi dr Biały.
Dr Filip Biały jest absolwentem politologii ze specjalizacją dziennikarską na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa. Tam także ukończył studia doktoranckie. Na Wydziale Matematyki i Informatyki UAM ukończył studia podyplomowe z Big Data i przetwarzania danych. Jak mówi, to właśnie połączenie wiedzy z zakresu nauk politycznych oraz kompetencji cyfrowych sprawiło, że zaproponowano mu pracę w projekcie DiCED. “Podział na badania wyłącznie jakościowe oraz wyłącznie ilościowe jest dziś w naukach społecznych przeżytkiem. Nowe narzędzia, w tym te oparte na uczeniu maszynowym i sztucznej inteligencji, pozwalają nam nie tylko lepiej odpowiadać na dotychczasowe pytania, lecz także na poruszanie zupełnie nowych problemów badawczych. Od naukowców wymaga to jednak intensywnego dokształcania w zakresie technik cyfrowych”, mówi dr Biały, dodając, że oprócz studiów podyplomowych w Poznaniu uczestniczył też w kursach metodologicznych oraz szkołach letnich na uniwersytetach w Londynie, Oksfordzie, Cambridge oraz Leuven.
Na co dzień dr Biały jest adiunktem w Collegium Polonicum w Słubicach oraz wykładowcą European New School of Digital Studies, którą UAM prowadzi wraz z Europejskim Uniwersytetem Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Wcześniej pracował na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Odbył także staże naukowe w London School of Economics and Political Science oraz w Centre for Research in the Arts, Social Sciences and Humanities na Uniwersytecie w Cambridge. W tym roku został także wybrany jako Internet Fellow w berlińskim Alexander von Humboldt Institute for Internet and Society. Jego własne badania skupiają się na przemianach podstawowych pojęć politycznych, takich jak wolność, równość czy sprawiedliwość, w kontekście transformacji cyfrowej społeczeństw i polityki.
Więcej na temat projektu DiCED: https://sites.manchester.ac.uk/diced/
