Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zajmuje się badaniami w regionach polarnych od ponad półwiecza. Pracownicy wydziałów Biologii, Chemii oraz Nauk Geograficznych i Geologicznych podejmują się badań mających na celu zrozumienie złożonych procesów zachodzących w tych skrajnie wymagających środowiskach, które najszybciej podlegają zmianom klimatu.  

W  ramach Dnia Polarnego na UAM (24 marca br.) odbyło się spotkanie, którego głównym celem była wymiana informacji na temat aktualnie realizowanych projektów badawczych oraz dyskusja nad możliwą współpracą, wyzwaniami i planami na przyszłość. Dzień Polarny odbył się na Wydziale Biologii, a współorganizowany był przez program ID-UB (Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza), Szkołę Nauk Przyrodniczych UAM oraz Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych.  

Współcześnie wiele prowadzonych na UAM badań związanych jest z uniwersytecką Stacją Polarną „Petuniabukta”. Stacja znajduje się w północnej części Billefjordu, w centralnej części wyspy Spitsbergen, który należy do europejskiej części Arktyki. Badacze korzystają również z infrastruktury innych polskich stacji, szczególnie z całorocznych stacji polarnych w Hornsundzie (południowy Spitsbergen) oraz na Wyspie Króla Jerzego w Antarktyce. Badania prowadzone są również na północy Syberii, na Grenlandii oraz w morzach polarnych, a także na Półwyspie Antarktycznym oraz Georgii Południowej. 

Badania prowadzone przez naukowców z UAM w regionach polarnych są bardzo zróżnicowane. Naukowcy badają między innymi zmiany klimatu i środowiska, lodowce oraz życie na nich, procesy geologiczne, zapis dawnych zmian klimatu w osadach morskich i w rocznych przyrostach krzewinek, ekologię roślin i zwierząt, procesy biogeochemiczne, zmiany krajobrazu, zanieczyszczenia antropogeniczne, procesy związane z lodem morskim, górami lodowymi czy katastrofalnymi tsunami oraz budowę geologiczną. Do ciekawych tematów badawczych należą też zagadnienia dotyczące adaptacji organizmów do tych ekstremalnych środowisk, obiegu węgla w przyrodzie czy badania środowiskowego DNA.  

Większość wspomnianych badań jest prowadzonych w szerokiej współpracy, często międzynarodowej. UAM jest reprezentowany w konsorcjach (na przykład Polskie Konsorcjum Polarne) i sieciach badawczych (na przykład w sieci INTERACT) związanych z badaniami polarnymi. Badacze z UAM są reprezentowani również w Komitecie Badań Polarnych PAN, międzynarodowej sieci badań polarnych PalaeoArc czy w SCAR (The Scientific Committee on Antarctic Research). To wszystko stwarza dobre podwaliny do współpracy na polu nauki, ale również kształcenia kolejnych pokoleń badaczy polarnych, w czym pomagają między innymi szkoły letnie dla doktorantów czy programy stażowe uruchomione w ramach programu ID-UB. 

Podczas dyskusji panelowej poruszono tematy wymagające współpracy całego środowiska. Nacisk był położony na konieczność aplikowania o wspólne interdyscyplinarne projekty badawcze ze źródeł zewnętrznych. Bardzo ożywioną dyskusję wywołał temat rozwinięcia szeroko zakrojonego programu monitoringu środowiska przyrodniczego opartego na uniwersyteckiej stacji polarnej. Miałby on dotyczyć nie tylko wskaźników fizycznych (na przykład warunków meteorologicznych), ale również monitoringu wskaźników biologicznych w różnych ekosystemach. Taki szeroko zakrojony monitoring byłby unikalny w skali Spitsbergenu, który należy do najszybciej ocieplających się obszarów na naszej planecie. Do cennych inicjatyw należało również zaproponowanie stworzenia bazy metadanych dostępnych dla otoczenia stacji w Zatoce Petunia oraz mechanizmu umożliwiającego zbieranie przez obsługę stacji materiału badawczego na zamówienie. Kolejna inicjatywa dotyczyła przygotowania dużego artykułu przeglądowego podsumowującego wiedzę o środowisku przyrodniczym w otoczeniu stacji polarnej UAM. Wstępnie uzgodniono kolejne spotkania dotyczące powyższych inicjatyw. Z innych tematów poddanych gorącej dyskusji warto również wspomnieć pomysł wykorzystania obszarów polarnych jako analogów dla badań astrobiologicznych.  

Końcowym wnioskiem z obchodów Dnia Polarnego, w którym wzięło udział około 80 osób, była wola kontynuowania takich cyklicznych spotkań, które mogłyby stanowić też rodzaj sesji sprawozdawczej programu stażowego ID-UB. Przede wszystkim jednak stanowią one potencjalną platformę do wymiany myśli, tworzenia nowych pomysłów i zarażania polarnym bakcylem kolejnych badaczy.