Koło Naukowe Cykliści i Findesiecliści działa od 2013 roku przy Zakładzie Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski w Instytucie Filologii Polskiej i Klasycznej UAM, zrzesza wielbicieli literatury, sztuki i kultury przełomu XIX i XX wieku. Opiekunem Koła w latach 2013–2021 był dr hab. Marek Wedemann, obecnie, od 2021 roku, funkcję tę pełni dr Rozalia Wojkiewicz.
Nazwa koła została zainspirowana francuskim określeniem fin de siècle, czyli „koniec wieku”. Odnosi się ono do zjawisk w życiu społecznym, obyczajowości, literaturze i sztuce przełomu dziewiętnastego stulecia. Warto na początku przywołać fragment wiersza Pawła Kośmińskiego: „Fin de siècle, to proszę pani, / Taki bieg już praw pochmurny; / Że w lakierkach trzeba chadzać / A odrzucać w kąt koturny!” Doktor Rozalia Wojkiewicz zwraca uwagę: „Członkowie Koła są także admiratorami wycieczek rowerowych. Warto przywołać spostrzeżenie Bolesława Prusa, który w jednym z felietonów opublikowanych na łamach «Kuriera Codziennego» w 1894 roku stwierdził: «Może się mylę; nim mnie jednak kto przekona, będę nadal sądził, że rower jest jedną z najznakomitszych machin wieku XIX». Łączymy twórczy trening ducha i ciała, a nazwa koła, będąca językową grą, trafnie to wyraża” – dodała dr Wojkiewicz. To dlatego logo C&F – zaprojektowane przez Aleksandrę Białek-Borsuk – prezentuje welocyped.
Nazwa koła intryguje. „«Kim są Cykliści?» Często spotykam się z pytaniem, czym właściwie się zajmujemy” – podkreśliła dr Aleksandra Sikorska-Krystek, która w latach 2023–2024 roku pełniła funkcję przewodniczącej C&F. Członkowie Koła – studenci, doktoranci, badacze z różnych ośrodków naukowych, między innymi z uniwersytetu Warszawskiego i Wrocławskiego, spotykają się regularnie, aby dyskutować o literaturze, nie tylko dziewiętnastowiecznej. „Nasze spotkania – stwierdził Krzysztof Prabucki, w latach 2021–2024 wiceprzewodniczący C&F – mają już długą tradycję. Uczęszczałem na nie jeszcze jako student, gdy rozmowy prowadził prof. Marek Wedemann. Największą zaletą tych cyklicznie odbywających się dyskusji jest wolność myślenia o literaturze w przyjaznym gronie osób z pasją oddanych literaturze”. W minionych latach C&F zajmowali się twórczością między innymi Stanisława Wyspiańskiego, Elizy Orzeszkowej, Marii Dulębianki, Marii Komornickiej, Stanisława Grabińskiego, Leo Belmonta, Marii Bartusówny, Howarda Phillipsa Lovecrafta, a także dorobkiem autorów współczesnych, na przykład Stanisława Lema, Michela Houellebecqa i wielu innych. W roku akademickim 2024–2025 członkowie koła poświęcają uwagę zwrotowi ku rzeczom, jednym z najbardziej fascynujących „przedmiotów” rozmowy okazała się katarynka, a także – co szczególnie ciekawe – drewniany pajacyk, Pinokio.
W 2021 roku z inicjatywy dr Rozalii Wojkiewicz powstały „Łaty na surducie” – projekt edukacyjny inspirowany wiekiem XIX, nagrodzony w Konkursie na Wydziałowy Budżet Dydaktyczny (WFPiK, UAM). Członkowie Koła zorganizowali wówczas cykl wykładów i spotkań, między innymi z dr hab. Magdaleną Rudkowską, prof. IBL PAN (Polski hoffmanizm w XIX wieku – zbliżenia), dr Elizą Kącką (UW) (Norwid wśród ideologii XIX wieku) czy mgr Sylwią Popławską („Zasuszone skarby z łąk, lasów i pól. XIX-wieczne zielniki, a historia, technologia i problematyka konserwacji i ochrony tego rodzaju obiektów”). Spotkania cieszyły się ogromnym zainteresowaniem studentów, a także, co szczególnie istotne, osób niezwiązanych na co dzień ze środowiskiem akademickim.
W 2022 roku członkowie C&F otrzymali nagrodę w konkursie FUND_AKCJA (Fundacja UAM) za projekt edukacyjny Nokturn – od zmierzchu do blasku. „Do współpracy zaprosiliśmy pracowników Instytutu Filologii Polskiej UAM, Instytutu Historii Sztuki UAM, Muzeum Narodowego w Poznaniu i artystów Teatru Wielkiego im. Stanisława Moniuszki oraz Teatru Dramatycznego w Poznaniu” – wspomniała dr Rozalia Wojkiewicz. „Celem spotkania była próba rekonstrukcji rozmaitych znaczeń nokturnu i związanych z nim zagadnień – poetyckich, malarskich, filmowych i muzycznych. Zastanawialiśmy, do jakich sensów symbolicznych odwołują się utwory i dzieła sztuk pięknych, odzwierciedlające niezwykłą atmosferę czasu po zachodzie słońca. Uczestnicy spotkania, wyposażeni w książkę z zadaniami konkursowymi, zwiedzali poszczególne strefy (na przykład szarej godziny, księżyca, snu, grozy oraz brzasku) w przestrzeni Collegium Maius” – dodała dr Wojkiewicz.
Członkowie C&F uczestniczą w spotkaniach lekturowych, spektaklach teatralnych (zachwycił nas np. Van Gogh w reżyserii Viktora Davydiuka w Teatrze Cortiqué Anny Niedźwiedź), realizują projekty edukacyjne, organizują maratony czytania dzieł ulubionych twórców (w grudniu 2021 roku odbył się np. spektakularny Maraton Kasprowicza, w 2022 roku Maraton Wyspiańskiego, a w maju 2025 roku Maraton Orzeszkowej, gościem specjalnym była Jej Magnificencja Rektor UAM prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska).
W 2020 roku ukazała się książka zatytułowana Dekolonizacja Collegium Maius. Interpretacje i reinterpretacje wystroju dawnej siedziby pruskiej Komisji Kolonizacyjnej pod redakcją Marka Wedemanna, Aleksandry Białek-Borsuk i Joanny Warchoł. Neobarokowy budynek Collegium Maius Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w którym od 2008 roku mieści się Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej, wzniesiony został w latach 1905–1909 z przeznaczeniem na siedzibę pruskiej Komisji Kolonizacyjnej. Zadaniem tej ostatniej był wykup ziemi z rąk polskiego ziemiaństwa i osadzanie na niej kolonistów z głębi Niemiec. C&F zorganizowali cykl konferencji naukowych, których celem była symboliczna dekolonizacja siedziby poznańskiej polonistyki. Rustykalne motywy składające się na wystrój zabytkowego gmachu, zawłaszczone w przeszłości przez pruski dyskurs kolonialny, przywracane były różnorodnym kontekstom kulturowym, w których ukazywało się bogactwo i złożoność ewokowanych przez nie sensów. Zebrane w książce artykuły stanowią zróżnicowany tematycznie plon owego cyklu spotkań.
Kolejna wspólna praca Między nauką a sztuką. Krytyka literacka pozytywizmu i Młodej Polski, została wydana w 2024 roku. „Jest to zbiór pokonferencyjny, będący wyrazem żywego namysłu nad sposobami recepcji dziewiętnastowiecznych dzieł, polemik publikowanych na łamach czasopism czy społeczno-politycznego wydźwięku konkretnych utworów literackich. Pojawiły się referaty dotyczące sprawozdań konkursowych, a także studia poświęcone pryncypiom artystycznym poszczególnych pisarzy i krytyków” – zwrócił uwagę Krzysztof Prabucki.
C&F promują także literaturę zapomnianą. „W ostatnich latach zainicjowaliśmy cykl konferencji pod tytułem Lektura nieprzeczytanych. Odkrywanie pozytywizmu i Młodej Polski – powiedziała dr Rozalia Wojkiewicz (23–24 maja 2022, 29–30 maja 2023, 10–11 czerwca 2025). Ocalamy od zapomnienia twórców nieznanych albo mało znanych, poszukujemy fascynujących, nieodkrytych tematów. Otrzymujemy dużo zgłoszeń do udziału w naszych konferencjach od badaczy z całego kraju, to inspirujące” – podkreśliła dr Rozalia Wojkiewicz. W efekcie inspirujących rozmów i odkryć powstał numer „Poznańskich Studiów Polonistycznych. Serii Literackiej”(2024, nr 47) – zapraszamy do lektury!
Tytuł cyklu konferencji wskazuje na kategorię „nieprzeczytania”. Odnosi się ono nie tylko do pomijanych w badaniach literaturoznawczych dzieł, ale również rozmaitych zjawisk w kulturze. Dr Aleksandra Sikorska-Krystek zwróciła uwagę: „Przedsięwzięcie to ma sporą wartość, ponieważ daje pole do namysłu nad twórczością tych, którzy dotąd nie znaleźli odpowiedniej reprezentacji w stanie badań”. W ramach akcji „od-pominania” Młodej Polski, w 2023 roku odbyło się seminarium poświęcone twórcy minorum gentium – Jerzemu Guranowskiemu („Poeci to są słów malarze”). Uczestniczyła w nim dr hab. Justyna Bajda, prof. UWr, oraz Anna Poczobut, wnuczka poety. „Jestem przekonany – dodał Krzysztof Prabucki – że dokumentowanie zapomnianych świadectw obecności w kulturze jest właśnie sednem pracy historyka literatury”. 12 marca 2025 roku odbyło się seminarium „Najpokorniej przepraszam, że jestem Żydówką…” – poświęcone życiu i twórczości Loli Szereszewskiej, którego gośćmi specjalnymi byli prof. dr hab. Katarzyna Kuczyńska-Koschany oraz prof. zw. dr hab. Piotr Mitzner.
Wiele inicjatyw podejmowanych przez członków Koła ma charakter popularyzacyjny, skierowany przede wszystkich do studentów poznańskiej polonistyki. Jesienią poprzedniego roku odbyła się konferencja Różne mody i niewygody. Stroje w literaturze i sztuce zorganizowana we współpracy z Zakładem Historii Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski Uniwersytetu Wrocławskiego. „Do współpracy zaprosiliśmy – zwróciła uwagę dr Aleksandra Sikorska-Krystek – badaczy z całej Polski, a także kustosz Muzeum Historii Ubioru w Poznaniu – Annę Moryto. Nasz pomysł spotkał się z ogromnym zainteresowaniem, także mediów. Udało nam się wyjść poza mury uczelni; konferencja odbyła się w siedzibie muzeum. Pani Moryto brawurowo opowiedziała o zbiorach, a trzeba przyznać, że miała przed sobą publiczność wymagającą”. „Chcemy także, by nasza praca na rzecz uczelni, miała trwały efekt – dodała Sikorska-Krystek. Obecnie przygotowujemy tom, w którym zgromadziliśmy prace poświęcone modzie i literaturze XIX wieku. Ukaże się on wkrótce w Wydawnictwie Naukowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu”. W roku akademickim 2024/2025 w Kole C&F działają: Klaudia Ataman, Aleksander Mąka, Michalina Krysztofiak, Krzysztof Prabucki, Dominik Rystwej, Aleksandra Sikorska-Krystek, Julia Szyszka, Michalina Żurek, Rozalia Wojkiewicz. Koło z radością przyjmuje nowych członków!
Zobacz też: Dr Rozalia Wojkiewicz. W spektrum Wyspiańskiego
