Na przełomie czerwca i lipca br. odbędzie się kolejna, tym razem całkowicie wirtualna, 16. edycja europejskiej konferencji Physics of Magnetism 2021 (PM’21). Warto o tym wspomnieć, ponieważ jest to jedna z najstarszych konferencji organizowanych na naszym uniwersytecie, która co trzy lata gromadzi liczne grono specjalistów ze świata nauki.

Wśród prelegentów, którzy gościli w Poznaniu, znalazło się dotychczas dwóch noblistów. Trzeci swój wykład wygłosi w tym roku. Będzie to Albert Fert, profesor z Université Paris-Sud w Orsay we Francji.

Tegoroczna konferencja z uwagi na pandemię odbędzie się online. W tej chwili swój udział zadeklarowało ponad 250 osób, a to, jak mówią organizatorzy, jeszcze nie koniec rejestracji. Ważnym wydarzeniem tej edycji będzie zapewne wykład prof. Alberta Ferta. Do wygłoszenia referatów zostało zaproszonych jeszcze trzydziestu innych naukowców z całego świata: z Anglii, Austrii, Niemiec, Włoch, Holandii, Francji, Szwecji, USA, Grecji, Słowacji, Chin, Korei Południowej i Japonii. W tej grupie wykładowców będziemy też gościć przedstawicieli krajowych środowisk naukowych z Warszawy, Krakowa, Wrocławia, Gdańska i oczywiście z Poznania, wśród nich prof. Ireneusza Weymanna z WF UAM i prof. IFM PAN Piotra Kuświka, członka Akademii Młodych Uczonych PAN. Duże nadzieje budzi także sesja „Young and Brilliant”. W tym roku odbędzie się ona po raz pierwszy. To znak, że organizatorzy chcą także do głosu dopuścić najmłodszych, najzdolniejszych adeptów nauki.

Pierwsza konferencja tej serii odbyła się 1975 roku i od początku w organizację zaangażowane były dwie jednostki: Instytut Fizyki Molekularnej PAN (prof. Janusz Morkowski) oraz Wydział Fizyki UAM (prof. Bogdan Fechner). Jest to wspólne przedsięwzięcie, i jak podkreśla prof. Bogdan Idzikowski z PAN, niekwestionowane sukcesy konferencji Physics of Magnetism są wynikiem swego rodzaju synergii obu zespołów, które na co dzień łączy intensywna współpraca naukowa.

Ważnym punktem w historii tych konferencji był rok 1991. Wówczas zadecydowano, że konferencja odbywać się będzie w języku angielskim. Ta decyzja wpłynęła na umiędzynarodowienie spotkań i umocniła ich pozycję w świecie. Stali za nią prof. Roman Micnas z Wydziału Fizyki UAM, długoletni współorganizator Physics of Magnetism i prof. Stefan Krompiewski z IFM PAN.

- Początki konferencji to czas „pogierkowski”, władze wywierały na nas presję, aby wszystko odbywało się w języku polskim. A proszę pamiętać, że fizyka jest nauką sensu stricte międzynarodową. Cierpieliśmy z tego powodu. Dlatego w 1991 postawiłem warunek, że jeśli mam zajmować się tą konferencją, to musimy organizować ją w języku angielskim. Patrząc z dzisiejszej perspektywy było to wyjście do przodu, zadecydowało o dalszych losach tej konferencji i o jej dzisiejszej randze – wspomina prof. Micnas.

Organizatorzy konferencji zawsze też dbali, aby poruszać tematy ważne i aktualne w świecie nauki. W 1986 roku odkryte zostało zjawisko wysokotemperaturowego nadprzewodnictwa w ceramikach miedziowych. To spowodowało absolutny boom naukowy, wszyscy chcieli prowadzić badania w tym temacie. Organizatorzy Physics of Magnetism podchwycili skrzętnie tą tendencję, poświęcając część konferencji tym zagadnieniom.

- Poziom naukowy zawsze był wysoki, wynika to w dużej mierze z doboru prelegentów, z doboru prezentowanych zagadnień  – twierdzą zgodnie profesorowie Micnas i Idzikowski. Poza tym nie możemy zapominać, że w Poznaniu zawsze były silne grupy zajmujące się badaniami zjawisk magnetycznych. Jak dodaje prof. Idzikowski, tematyka tych cyklicznych spotkań była ciągle uzupełniana. Obecnie rozszerzono ją o materiały topologiczne. Badania dotyczą natury zjawisk transportowych na powierzchniach niektórych substancji, np. półmetali, metali, nadprzewodników. Wcześniej wprowadziliśmy do tematyki konferencji badania magnetyków molekularnych, nowe rodzaje nadprzewodnictwa oraz egzotyczne zjawiska kwantowe.

- Mocną stroną konferencji jest fakt, że z jednej strony dotyka ona fizyki magnetyzmu, a więc podstaw fizycznych wybranych zjawisk przyrody, a z drugiej ma silny związek z aplikacjami - mówi jeden ze współorganizatorów, prof. Maciej Krawczyk z Wydziału Fizyki UAM. Odkrycie przez profesorów P. Grünberga i A. Ferta gigantycznego magnetooporu przyczyniło się do miniaturyzacji twardych dysków komputerowych. Już w kilka lat po opublikowaniu tego odkrycia ruszyła ich masowa produkcja. Powstały też takie nowe dziedziny wiedzy jak spintronika i magnonika. Obecnie próbuje się zastąpić aktualnie wykorzystywaną elektronikę w procesorach do przetwarzania informacji alternatywnymi rozwiązaniami. Szuka się także innego medium przenoszenia i „manipulacji” informacją, które będzie przede wszystkim znacznie mniej energochłonne, przyjazne dla środowiska, a równocześnie szybsze i efektywniejsze. To bardzo adekwatny przykład, jak badania podstawowe łączą się z tymi o charakterze aplikacyjnym.

- W naszych konferencjach biorą udział zarówno teoretycy, jak i doświadczalnicy. To, nad czym pracują doświadczalnicy, przekłada się na zastosowania praktyczne. W tej chwili spintronika dominuje w urządzeniach elektronicznych, ale już mówi się o topotronice, o nowej klasie układów, gdzie efekty zachodzące na powierzchniach będą decydowały o możliwościach aplikacyjnych - dodaje prof. IFM PAN Tomasz Toliński, współorganizator konferencji.

zob. też

Nie można też zapomnieć, że konferencja jest promocją osiągnięć poznańskich fizyków. – Uważam, że powinniśmy pokazywać to, co mamy najlepszego – mówi prof. Idzikowski. Np. nasz instytut specjalizuje się w modelowaniu zjawisk termoelektrycznych, magnetokalorycznych i spintronicznych, ale mamy także wielu znakomitych doświadczalników. Na Wydziale Fizyki UAM powstał właśnie Instytut Spintroniki i Informacji Kwantowej, gromadząc grono wybitnych specjalistów. Profesorowie Roman Micnas i Józef Barnaś są członkami rzeczywistymi PAN. Wszystko to sprawia, że możemy myśleć o sobie jako silnym ośrodku badań nad magnetyzmem.

Na trwały dorobek każdej konferencji składają się publikacje pokonferencyjne. Regułą jest, że artykuły naukowe publikowane są w specjalistycznych czasopismach - tym razem ukażą się w Journal of Magnetism and Magnetic Materials (Elsevier). Planowane jest wydanie ponad 100 prac opisujących rezultaty prezentowane w formie wykładów i posterów.  

Mówiąc o cyklicznie organizowanej konferencji nie sposób nie wspomnieć o możliwościach, jakie stwarza ona dla promocji miasta. W poprzednich edycjach organizowane były wycieczki (Ostrów Tumski, Lednica, Kórnik, Rogalin) oraz koncerty w auli UAM (Poznańskie Słowiki pod dyrekcją profesora Stefana Stuligrosza, Hanna Banaszak, Jan Ptaszyn Wróblewski) promujące nasz region. Elementem tej promocji jest też doskonałe w formie logo konferencji, które przedstawia pętlę histerezy magnetycznej i skomponowane z nią „trykające się” poznańskie koziołki z wieży ratuszowej. Pomysłodawcą i autorem projektu jest prof. IFM PAN Andrzej Szajek, sekretarz konferencji.

Organizatorzy PM’21 zapraszają czytelników ŻU na transmisję wybranych wykładów - szczegóły na www.ifmpan.poznan.pl/pm21