Ludzie podzieleni w kwestii wycinania drzew mogą dojść do porozumienia. Metoda Q-deliberacji, którą wykorzystali socjolodzy z UAM, doprowadziła do zmniejszenia napięć i zbliżenia punktów widzenia mieszkańców dwóch gmin.
Doktor Krzysztof Mączka i zespół, do którego należy, opublikowali artykuł w prestiżowym czasopiśmie „Land Use Policy”, podsumowujący ostatni etap interdyscyplinarnego projektu iTre-es. Naukowcy przeprowadzili konsultacje społeczne, wykorzystując innowacyjną metodę o nazwie Q-deliberacja.
Badanie, zrealizowane w gminie Racibórz na Śląsku oraz na terenach wiejskich gminy Nysy na Opolszczyźnie, dotyczyło kontrowersyjnego problemu, czyli wycinki drzew. Ta ważna kwestia podzieliła Polaków. Jedna część obywateli chciałaby móc wycinać drzewa na swojej działce bez ograniczeń, druga mówi – nie.
Czy w przypadku drzew możliwy jest kompromis i co może podlegać społecznym negocjacjom? – zastanawiali się naukowcy. Na odpowiedź musieli poczekać – z powodu pandemii badania opóźniły się. Niemniej udało się je przeprowadzić w grupie niemal 80 respondentów. Wykazały one, że na ludzi i ich przekonania może wpłynąć przedstawienie szerszego kontekstu.
– Mieszkańcy pytani o ich stosunek do wycinki drzew skupiają się na drzewie jako na dobru, które jest czyjąś własnością. Dla jednych jest to własność prywatna, dla innych bardziej publiczna, ponieważ korzyści z niego pochodzące promieniują poza działkę właściciela. Natomiast kiedy ludzie zapoznają się z genezą różnorodnych opinii, często odmiennych od tych, które wyznają, trudno im je skreślić – wyjaśnia dr Krzysztof Mączka.
Powtórne badanie wykazało, że uczestnicy przestali koncentrować się na kwestii własności i prawa do podejmowania decyzji; ważniejsze stało się to, w jaki sposób procedura dotycząca drzew powinna być zorganizowana. Co ciekawe, zanim przeprowadzono dyskusję, różnice między badaniami wykonanymi w Nysie i Raciborzu były wyraźne, natomiast już podczas drugiego pomiaru się zatarły.
Mimo to Q-deliberacja nie rozwiązuje kontrowersji wokół wycinania drzew na gruntach prywatnych. To jeden z problemów określanych w nauce jako „nieokiełznane” czy „nikczemne”, których nie da się rozwiązać w prosty sposób. Można za to nimi zarządzać.
– Metoda nie pozwala przyjąć ostatecznego punktu widzenia, natomiast pomaga łagodzić napięcia. Punkty widzenia osób z obu grup stały się sobie bliższe. To pozwala liczyć, że niezgodności w społeczności lokalnej będą mniejsze – przekonuje dr Mączka.
Powstanie projektu „iTre-es. Wpływ zmian instytucjonalnych na świadczenia ekosystemów dostarczane lokalnym społecznościom przez drzewa i krzewy” było związane ze zmianą przepisów regulujących wycinkę drzew w 2017 roku. Przeprowadzane badania dotyczyły między innymi konsekwencji, jakie ona spowodowała. Projekt wymagał łączenia wielu różnorodnych kompetencji, dlatego też jego kierownik, prof. UAM Piotr Matczak z Wydziału Socjologii, zgromadził zespół specjalistów: socjologów, etnologów, prawników, leśników i geografów.
– Projekt niósł ze sobą ryzyko, ponieważ łączył naukowców z wielu dziedzin i różnorodne metody. Nie było w nim osoby, która w pełni znałaby wszystkie wykorzystane metody. Współpraca międzydziedzinowa dobrze się udała, co stanowi wartość dodaną projektu – powiedział dr Krzysztof Mączka.
Konsultacje wykorzystujące Q-deliberację zwieńczyły przedsięwzięcie w szczególny sposób. Zaangażowana w nie społeczność lokalna poznała wyniki wcześniejszych etapów badań, takich jak na przykład pomiary koron drzew, sprawdzenie decyzji administracyjnych. W ten sposób naukowcy upowszechnili zdobytą wcześniej wiedzę.
– Dzięki temu ludzie zrozumieli, po co robiliśmy badania. Zmniejszył się dystans między nami, nie byliśmy już tylko naukowcami, którzy zebrali próbki i nie wiadomo, dlaczego to robili. Myślę, że to było ważne dla społeczności lokalnej – podsumowuje socjolog.
Warto wspomnieć, że projekt zaowocował wieloma publikacjami. Jak dotąd autorzy opublikowali osiem artykułów dotyczących również kwestii środowiskowych, psychologicznych czy narzędzi GPS. Więcej o projekcie można dowiedzieć się na stronie www.itre-es.com.
Zobacz też: Dr Krzysztof Mączka. Wycinać czy nie?
