Prof. Bronisław Marciniak, były rektor UAM, a obecnie dyrektor Centrum Zaawansowanych Technologii, otrzymał Medal im. Marii Skłodowskiej-Curie. Odznaczenie to stanowi wyraz uznania wybitnych osiągnięć profesora w dziedzinie chemii radiacyjnej i fotochemii. Przyznał je Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych im. Marii Skłodowskiej.
Wręczenie medalu miało miejsce we wrześniu w trakcie XIX Zjazdu Polskiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych w Gliwicach. W pierwszym dniu zjazdu laureat medalu przedstawił wykład zatytułowany „Photo- and radiation-induced oxidation of methionine containing peptides. From short-lived intermediates to stable products”, podsumowujący jego badania w tej ważnej tematyce.
Laureat nagrody od 2017 roku kieruje CZT UAM i jak sam podkreśla, kontynuuje tym samym wizję prof. Bogdana Marcińca. Wizję zbliżenia tematyki badań do potrzeb przemysłu i gospodarki, włączając w to zastosowanie związków krzemu.
– Wyróżnienie jest dla mnie tym cenniejsze, że stanowi podsumowanie 30 lat badań. W 1990 roku byłem na stypendium Fulbrighta w USA – mówi prof. Bronisław Marciniak. – Wówczas też rozpocząłem pracę w zupełnie nowej tematyce badawczej – sensybilizowanego fotoutleniania związków organicznych zawierających atom siarki. Rozpoczęliśmy badania od prostych cząsteczek organicznych zawierających grupę tioeterową. Potem przyszła kolej na bardziej skomplikowane układy – peptydy, czego wynikiem było kilkadziesiąt publikacji naukowych. W zeszłym roku rozpoczęliśmy badania nad układami biologicznymi – wybranymi białkami roślinnymi. Ukazała się już nasza pierwsza praca o fotoutlenianiu białka. Za miesiąc wysyłamy do druku drugą, dotyczącą innego typu białka, w którym cząsteczka sensybilizatora znajduje się wewnątrz jego struktury. Tak się złożyło, że w strukturze białka występuje wolna przestrzeń, w której mieści się cząsteczka sensybilizatora. Proszę sobie wyobrazić, że powoduje to całkowitą zmianę mechanizmu reakcji fotoutleniania. Prowadzone przez nas badania mają charakter interdyscyplinarny. Muszą być w nich zaangażowani fotochemicy, chemicy radiacyjni, biochemicy, teoretycy, a także krystalografowie zajmujący się strukturą białek. Warte podkreślenia jest to, iż w prowadzonych badaniach byliśmy w stanie ustalić mechanizm fotoutleniania od aktu wzbudzenia cząsteczki sensybilizatora poprzez krótko żyjące produkty pośrednie (w skali czasowej nano- i mikrosekund) do produktów trwałych. Do badań tych stosowaliśmy zarówno metody spektroskopowe czasowo rozdzielcze, jak i metody klasycznej chemii analitycznej. Zakład Fizyki Chemicznej Wydziału Chemii i Centrum Zaawansowanych Technologii UAM wyposażone są w aparaturę umożliwiającą wykonanie tych badań. Poznanie mechanizmu fotoutleniania dla prostych cząsteczek aminokwasów i peptydów z grupą tioeterową, jako układów modelowych imitujących części białka, umożliwiło ustalenie mechanizmu fotoreakcji dla skomplikowanych układów białkowych. Prowadzone badania mają charakter badań podstawowych, jednakże mogą przyczynić się do poznania mechanizmów takich chorób, jak na przykład choroba Parkinsona, i w konsekwencji do opracowania w przyszłości odpowiednich leków. To właśnie te wyniki naszych prac zostały przedstawione do nagrody Polskiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych.
Przyznany profesorowi medal nadawany jest wybitnym polskim uczonym zasłużonym w dziedzinie badań radiacyjnych oraz uczonym zagranicznym, którzy ponadto przyczynili się do rozwoju badań radiacyjnych w Polsce. Laureaci medalu ogłaszani są raz na trzy lata.
– Patrząc z perspektywy czasu i mając za sobą kilkadziesiąt lat pracy, chcę powiedzieć, że przyznanie takiego wyróżnienia jest dla mnie bardzo przyjemne i stanowi dowód nobilitacji –cieszy się laureat wyróżnienia. – Trzeba jednak pamiętać, że w naukach ścisłych i przyrodniczych nikt nie pracuje sam. Ja miałem to szczęście, że poznałem dr. Gordona Huga z Radiation Laboratory, University of Notre Dame w USA i prof. Krzysztofa Bobrowskiego z Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie, z którymi w latach 90. rozpocząłem współpracę naukową kontynuowaną z powodzeniem do dziś. Mam także świetnych młodych współpracowników na naszej uczelni, którzy towarzyszą mi od wielu lat w pracach badawczych. Takie towarzystwo to zaszczyt – dodaje.
