W dniach 29-30 listopada jubileusz 30-lecia obchodzić będzie Wydział Studiów Edukacyjnych. O konferencji zaplanowanej na te dni z panią dziekan prof. Agnieszką Cybal-Michalską rozmawia Magda Ziółek.
Pani profesor, kim dzisiaj jest lub powinien być pedagog: przyjacielem, mistrzem, a może opiekunem?
– Pedagog powinien być przewodnikiem, tłumaczem i interpretatorem wielości sensów otaczającego świata. Nadrzędnym celem pedagogicznego myślenia jest troska człowieka o świat przez niego stworzony i ludzkie rozumienie rzeczywistości. W pedagogice stawiamy trudne pytania: Do jakiego świata wychowywać? Jak pogodzić trwałe wartości i zmienny świat? Osobliwością pedagogicznej refleksji naukowej jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o możliwe teoriopoznawcze podejście służące wyjaśnieniu szerokiego spektrum procesów wychowawczych czy szerzej – edukacyjnych. Edukacja jako bazowa kategoria odnosi się do ogółu wpływów sprzyjających rozwojowi człowieka i społeczeństwa. Tym samym samoświadomość pedagoga nakazuje bowiem poszukiwać zbioru narzędzi niezbędnych dla określenia badanego zakresu edukacyjnych zjawisk, aby służyć edukacyjnej praktyce i przewidywać edukacyjne zdarzenia. U podstaw wyobraźni pedagogicznej leży przekonanie, że edukację należy traktować jako przestrzeń nie tylko transmisji kultury, ale przede wszystkim transformacji kultury.
Kształcąc pedagogów, macie państwo duży wpływ na to, jak wygląda nauczanie w polskich szkołach. Wydział Studiów Edukacyjnych UAM od lat należy do najlepszych w kraju. Jakie założenia przyświecają wam przy tworzeniu programów studiów?
– Wieloletnie osiągnięcia Wydziału Studiów Edukacyjnych w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika wprowadziły wydział do grona ośrodków naukowych liczących się w kraju i rozwijających szeroką współpracę krajową i międzynarodową, a także wymianę naukową z partnerami akademickimi. To dla nas najcenniejsze doświadczenia, które wykorzystujemy przy tworzeniu programów studiów. Wysiłek ten został doceniony – WSE od 2017 roku zajmuje pierwsze miejsca w rankingu „Perspektyw” przyznawane za prowadzone studia na kierunku pedagogika i pedagogika specjalna. Stałą praktyką na WSE jest monitorowanie i modyfikacja programów studiów zgodnie z oczekiwaniami studentek i studentów, interesariuszy zewnętrznych i wymogów rynkowych. Dokładamy wszelakich starań, aby idea studiowania na WSE była naszym studentkom i studentom bliska. Aby studia na naszym wydziale były interesującą edukacyjną przygodą i pozwoliły naszym studentkom i studentom wejść w rozumną i odpowiedzialną dorosłość, a ich przyszłe kariery – świadczyły o wysokiej jakości kształcenia na WSE. Ich warunkiem jest uwzględnianie potrzeb i oczekiwań młodych ludzi.
zob. też Prof. Agnieszka Gromkowska-Melosik. Kobiety mogą wszystko
Pedagogika wydaje się bardzo konkretnym, zawodowym kierunkiem studiów. Natomiast również na polu naukowym pracownicy wydziału odnoszą sukcesy. W jakich kierunkach biegnie myśl naukowa wydziału?
– Wydział Studiów Edukacyjnych pod wieloma względami może uchodzić za wzór dla innych jednostek naukowo-badawczych w naszym kraju. Doceniamy wielce, że udział nauk społecznych i humanistycznych – swoisty znak rozpoznawczy kształcenia uniwersyteckiego – jest w murach naszej uczelni znaczący i poważany, że możemy od wielu lat czynnie uczestniczyć w rozwoju myśli pedagogicznej w ramach licznych subdyscyplin (pedagogika: dziecka, młodzieży, pracy, społeczna, specjalna, zdrowia, porównawcza, opiekuńczo-wychowawcza, resocjalizacyjna, kultury, medialna czy też andragogika, gerontologia), a także prądów i kierunków naukowych (pedagogika: egzystencjalna, personalistyczna, instrumentalna, pragmatyzmu, krytyczna, emancypacyjna, międzykulturowa, ekologiczna, postmodernizmu) i podejmować refleksje na temat naukowości pedagogiki i ewolucji jej tożsamości oraz kształcić pedagogów na trzech kierunkach: pedagogika, pedagogika specjalna, pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna. Podstawę naszej akademickiej działalności stanowi jednia badań i kształcenia. Na szczególną uwagę zasługuje udział pedagogów specjalnych Wydziału Studiów Edukacyjnych w projektach, które wprowadzają innowację dydaktyczną: od koncepcji kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi do koncepcji edukacji dla wszystkich.
Wśród tematów prezentacji, które znalazły się w programie obchodów 30-lecia WSE, jest również ten dotyczący sytuacji pedagogiki jako dyscypliny nauki w kontekście przemian w otoczeniu prawnym szkolnictwa wyższego. Może pani naświetlić te problemy?
– W naukowej aktywności pedagożek i pedagogów myślenie kategoriami odpowiedzialności przed nauką i społeczeństwem odnosi się przede wszystkim do operacji mentalnej otwierania na tożsamość pedagogiki i zróżnicowanie naukowych racji uzasadnionych bogactwem możliwych ram teoretycznych i wysoką kulturą metodologiczną. Nadrzędny cel, jakim jest poszukiwanie wiedzy, refleksja nad wiedzą i stanie na straży wartości, od których poszerzanie wiedzy zależy, nie zawsze znajduje odzwierciedlenie w procesie ewaluacji. Przykładem jest sztywne stosowanie w naukach humanistycznych i społecznych danych bibliometrycznych, niedocenianie monografii czy też marginalizowanie publikacji obcojęzycznych (innych niż anglojęzyczne), a także publikacji polskojęzycznych. Krytyczne komentarze w środowisku wzbudziło również w ewaluacji Kryterium III „wpływ działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki” , które jest trudne do zastosowania w przypadku nauk humanistycznych i społecznych. Na powyższe kwestie zwróciły uwagę Komitety Naukowe Wydziału I PAN we Wspólnej Uchwale w sprawie ewaluacji działalności naukowej w latach 2017-2021, której Komitet Nauk Pedagogicznych, któremu mam zaszczyt przewodniczyć, jest częścią. Niewątpliwie istnieje potrzeba odpowiedzialnej dyskusji na temat procesu naukometrii w celu wyeliminowania jego słabych stron.
