Badania naukowców z Wydziału Socjologii UAM dokumentują fakt, że pracownicy instytucji pomocy społecznej często z narażeniem zdrowia podejmowali codzienny trud pomocy drugiemu człowiekowi.
Pandemia koronawirusa poza doniosłymi konsekwencjami dla kondycji zdrowotnej zmienia również charakter wyzwań, przed jakimi stają instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo socjalne obywateli. Członkowie Zakładu Badań Problemów Społecznych i Pracy Socjalnej, Wydziału Socjologii UAM opracowali projekt badawczy, który pozwolił przyjrzeć się temu, jak instytucje pomocy społecznej radzą sobie w pandemicznej rzeczywistości. Realizowane badania są wspólnym przedsięwzięciem z ekspertami pracującymi na co dzień w Regionalnym Ośrodku Polityki Społecznej w Poznaniu. Jest to już kolejna wspólna inicjatywa z przedstawicielem regionalnego samorządu, będąca dobrym przykładem współpracy Wydziału Socjologii z otoczeniem społeczno-gospodarczym.
Do badań przystąpiliśmy w marcu 2020 roku realizując ankiety internetowe wśród pracowników ośrodków pomocy społecznej w Wielkopolsce. W kwietniu kolejnego roku kontynuowaliśmy badania na próbie pracowników domów pomocy społecznej z pięciu wybranych województw. Mając świadomość specyfiki pandemii zaprojektowaliśmy narzędzia ankiety internetowej, które pozwoliły na zrealizowanie badań w czasie, gdy niemożliwe były bezpośrednie kontakty badacz-respondent.
Raporty z tych etapów badań można znaleźć na stronie internetowej Wydziału Socjologii UAM (http://socjologia.amu.edu.pl/publikacje/681-dps-pandemia). Na podstawie zebranych danych powstało również kilka artykułów naukowych autorstwa członków zespołu badawczego.
Jak wynika z przeprowadzonych badań empirycznych praca socjalna w dobie pandemii realizowana była z zastosowaniem zasad dystansu społecznego, co w znaczący sposób zmieniło sposób funkcjonowania instytucji pomocy społecznej, ale także relacje międzyludzkie w tych instytucjach. Działania, które podjęto w ośrodkach pomocy społecznej miały na celu przede wszystkim ograniczenie osobistego kontaktu pracowników z osobami, które korzystały w tym czasie z pomocy i wsparcia. Kierownictwo instytucji starało się uchronić pracowników przed zakażeniem wirusem i przeciwdziałać jego transmisji głównie poprzez zastosowanie środków bezpieczeństwa oraz ograniczenie bezpośrednich relacji społecznych. Paradoksalnie w sytuacji trudnej, kiedy to relacje z innymi są szczególnie ważne dla poczucia bezpieczeństwa, to właśnie one wystawione były na największą próbę – dystansu, ograniczenia a nawet całkowitego zakazu.
Badania dokumentują fakt, że pracownicy instytucji pomocy społecznej często z narażeniem zdrowia podejmowali codzienny trud pomocy drugiemu człowiekowi. Mimo sytuacji wymagającej działań zabezpieczających zdrowie i życie musieli oni także udzielać wsparcia psychicznego podopiecznym w sytuacji niepewności co do przyszłości i poczucia osamotnienia. Praca socjalna w czasie pandemii to ogromne wyzwanie, a instytucje nieprzerwanie świadczyły usługi opiekuńcze oraz realizowały obowiązki związane z kwalifikacją do świadczeń finansowych. W mniejszym stopniu mamy w tym czasie do czynienia z zaangażowaniem na makro poziomie, jak chociażby z rzecznictwem praw, angażowaniem w procesy planowania polityki publicznych, czy opracowywaniem nowych programów pomocowych. W przypadku badań prowadzonych wśród pracowników domów pomocy społecznej również w większym stopniu ujawnia się zaangażowanie w opiekę i wsparcie osób niesamodzielnych przy jednoczesnym ograniczaniu działań w zakresie aktywizacji społecznej, czy nawiązywania relacji z otoczeniem.
Praca w sytuacji wysokiego ryzyka utraty zdrowia przekłada się na obniżoną kondycję psychiczną. Zarówno pracownicy ośrodków pomocy społecznej, jak i domów pomocy społecznej zwracali uwagę na znaczne osobiste i emocjonalne koszty pracy w warunkach pandemii. W tym kontekście istotne znaczenie miały działania wspierające dobrobyt psychiczny pracowników oraz podnoszące komfort i bezpieczeństwo w miejscu pracy.
Celem przeprowadzonych badań empirycznych było również opracowanie rekomendacji dla instytucji pomocy społecznej funkcjonujących w czasie pandemii. Mamy nadzieję, że będą one ważnym głosem w dyskusji nad reformą systemu pomocy społecznej, który wciąż mierzy się z tak niecodziennym wyzwaniem jak pandemia.
W skład zespołu badawczego realizującego projekt „Instytucje pomocy społecznej w czasie pandemii” wchodzą: dr Natasza Doiczman-Łoboda, dr hab. Monika Frąckowiak-Sochańska, dr Marcin Hermanowski, dr Tomasz Kasprzak, prof. UAM dr hab. Anna Kotlarska-Michalska, dr Ryszard Necel, prof. UAM dr hab. Monika Oliwa-Ciesielska, mgr Marta Zaręba.
Zobacz też: Życie codzienne w czasach pandemii 2
