Na Wydziale Biologii UAM w Instytucie Antropologii badaniami kopalnego DNA (w skrócie aDNA, z ang. ancient, czyli antyczny lub starożytny) zajmuje się zespół kierowany przez dr Annę Juras z Zakładu Biologii Ewolucyjnej Człowieka.
Kopalne DNA to materiał genetyczny, obecny w szczątkach organizmów, które dawno umarły, na przykład w kościach człowieka, żyjącego 4000 lat temu. Można go też definiować jako DNA wymarłego gatunku, takiego jak gołąb wędrowny, krowa morska czy neandertalczyk. Kopalny DNA jest z reguły mocno pofragmentowany, czyli słabej jakości. Nie można uzyskać więc z niego pełnych informacji, jak z DNA pobranego ze świeżej komórki, ale nadal jest istotnym źródłem wiedzy o przeszłości.
Na Wydziale Biologii UAM w Instytucie Antropologii badaniami kopalnego DNA (w skrócie aDNA, z ang. ancient, czyli antyczny lub starożytny) zajmuje się zespół kierowany przez dr Annę Juras z Zakładu Biologii Ewolucyjnej Człowieka.
Badanie aDNA jest przydatne w różnych dziedzinach. Zespoły zajmujące się aDNA są często bardzo interdyscyplinarne i łączą w sobie specjalistów z genetyki, biofizyki i badania izotopów, antropologii, archeologii, genetyki populacyjnej, paleontologii, biologii ewolucyjnej, zoologii. Sekwencjonowanie aDNA obecne jest zarówno w badaniach podstawowych, np. w biologii ewolucyjnej dla weryfikowania hipotez o pochodzeniu i pokrewieństwie gatunków, czy w genetyce populacyjnej do badania pochodzenia i migracji populacji ludzkich, jak i badaniach aplikacyjnych, w tym do testowania metod i narzędzi molekularnych, które w przyszłości mogą znaleźć zastosowanie również w biologii sądowej (np. do identyfikacji osobniczej i badania pokrewieństwa). Ponieważ eksperymenty związane z aDNA są w zasadzie z reguły połączone z badaniem i poznawaniem przeszłości, to siłą rzeczy i naszej ludzkiej ciekawości, wzbudzają szczególne zainteresowanie co rozwojowi nauki przynosi spore korzyści.
Czytaj też: Wojna z antybiotykoodpornością
- Badania aDNA prowadzimy przede wszystkim na ludzkich materiałach szkieletowych. Najstarsze analizowane przez nas materiały kostne były datowane na około 8000 lat, a najmłodsze miały kilkaset lat – mówi dr inż. Anna Juras podkreślając, że zespół naukowców, w którym pracuje, zajmuje się badaniem aDNA materiałów szkieletowych nie tylko z Polski, lecz także z Ukrainy, Grecji, Czech, Węgier, Turcji, Peru czy Sudanu.
- W odniesieniu do populacji europejskich interesują nas przede wszystkim dwa zagadnienia, które miały istotne znaczenie dla ukształtowania puli genetycznej współczesnych Europejczyków. Pierwsze z nich to transformacja neolityczna, czyli przejście z łowiecko-zbierackiego trybu życia na rolniczy – opisuje dr Juras.
Warto wiedzieć, że rewolucja rolnicza jest często przez biologów ewolucyjnych, antropologów i archeologów uważana za jedną z najważniejszych w historii naszego gatunku oraz całej planety.
- Zmiana ta była związana z wielką migracją ludności – rolników z Bliskiego Wschodu do Europy. Wraz z nią przybyły nowe geny, które znacząco zmieniły dotychczasową strukturę genetyczną. Wyniki naszych badań otrzymanych dla wczesno-neolitycznych populacji z Polski, ale również dla Turcji ze znanego stanowiska w Çatalhöyük, publikowaliśmy w uznanych w tej dziedzinie czasopismach: Genes, BMC Evolutionary Biology czy Forensic Science International: Genetics – kontynuuje badaczka, wskazując na międzynarodowy aspekt badań, który dodatkowo potwierdza współpraca z jednymi z najlepszych uniwersytetów na świecie – Uniwersytetem w Uppsali (to ten, z którego pochodził Karol Linneusz) oraz Uniwersytetem w Sztokholmie.
Co jeszcze bada dr Juras wraz z zespołem?
- Drugie istotne dla nas zagadnienie, które również miało wpływ na współczesną pulę genów Europejczyków, to tzw. migracja populacji nomadów ze stepów regionu Morza Czarnego w kierunku Centralnej Europy ok. 3000 lat p.n.e. Interesują nas również ewentualne późniejsze wpływy stepowe na strukturę genetyczną populacji z okresu Brązu z terenu współczesnej Polski – podkreśla. - Oprócz populacji pradziejowych interesują nas również te z okresu wpływów rzymskich i średniowiecza, stąd uczestniczymy między innymi w badaniach społeczności państwa pierwszych Piastów oraz pochodzenia Słowian.
Zespół z Zakładu Biologii Ewolucyjnej Człowieka na Wydziale Biologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zajmuje się jeszcze analizą chorobotwórczych bakterii kopalnych, których genomy można wykryć w ludzkich szczątkach.
- W przyszłości zamierzamy poszerzyć nasze badania również o analizy niezwykle interesującego aDNA zwierzęcego – podsumowuje optymistycznie dr Juras. W badaniach tych oprócz dr Anny Juras biorą udział także m.in. dr Maciej Chyleński (biolog molekularny i archeolog), dr Edvard Ehler (genetyk populacyjny) oraz prof. dr hab. Mirosława Dabert (kierownik Wydziałowej Pracowni Technik Biologii Molekularnej na Wydziale Biologii UAM). Badania często są prowadzone we współpracy z antropologami fizycznymi, w tym m. in. z prof. dr hab. Januszem Piontkiem i dr hab. Martą Krenz-Niedbałą.
Cały materiał, który powstał we współpracy z UAM na blogu ‘’To tylko teoria’’
