Uroczystością nadania imienia Profesora Józefa Tomasza Pokrzywniaka Bibliotece Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM (17.01.) współpracownicy i uczniowie upamiętnili pierwszą rocznicę śmierci tego wybitnego historyka literatury, znawcy epoki Oświecenia, wspaniałego wykładowcy i nauczyciela akademickiego, powszechnie lubianego człowieka, wieloletniego dyrektora Instytutu Filologii Polskiej, kierownika Zakładu Literatury Staropolskiej i Oświecenia i dziekana WFPiK. Trwałym śladem wydarzenia są dwie tablice wmurowane przy wejściu do Biblioteki. Uroczystość odbyła się 17 stycznia br.
Pochodzący z Czempinia Profesor, swój, związek z UAM rozpoczął w 1965 r., kiedy podjął tu studia polonistyczne. Po ich ukończeniu w 1970 r. został asystentem w Zakładzie Historii Kultury, a w 1979 r., rok po doktoracie – adiunktem. W 1994 r. habilitował się na podstawie rozprawy: Komedie Ignacego Krasickiego. Polskie Oświecenie i spuścizna biskupa Krasickiego stała się też głównym tematem jego twórczości naukowej. Lista dokonań naukowych Profesora jest długa podobnie jak liczne są jego dokonania jako organizatora. Pod jego zarządem Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej przeniósł się z Collegium Novum do prestiżowego gmachu Collegium Maius. – Jego staraniom zawdzięczamy także szybki i nadzwyczaj staranny remont budynku – podkreśla obecny dziekan WFPiK prof. Tomasz Mizerkiewicz, dodając, że dzięki Profesorowi w oknach wokół holu pojawiły się witraże z wizerunkami polskich pisarek i pisarzy oraz odnowiona została piękna sala konferencyjna nazwana Salonem Mickiewicza pod Kopułą. – Największym jednak dokonaniem Pokrzywniaka-budowniczego była wydziałowa biblioteka – mówi Dziekan, dopowiadając, że Profesorowi wraz z kanclerzem UAM dr. Stanisławem Wachowiakiem udało się przekonać konserwatora miejskiego do wkomponowania w zabytkową przestrzeń dziedzińca Collegium Maius nowoczesnego architektonicznie gmachu (2007-2009).
Podczas styczniowej uroczystości z udziałem rektora UAM prof. Andrzeja Lesickiego akt nadania Bibliotece WFPiK imienia Profesora połączono z odsłonięciem dwóch pamiątkowych tablic: jedna zawiera podstawowe informacje o Profesorze, funkcjach przez niego pełnionych i podejmowanych inicjatywach oraz ukazuje stosunek wspólnoty uniwersyteckiej do Profesora: „Ceniony nauczyciel akademicki, charyzmatyczny wykładowca. Człowiek wielkiego optymizmu, życzliwości wobec innych ludzi. Miłośnik ogrodów, podróży i kultury włoskiej”; druga – informuje o wkładzie Profesora w powstanie Biblioteki i przypomina ideę, jaka mu przyświecała: „Profesor Pokrzywniak, znawca twórczości Ignacego Krasickiego, podążył za radą Księcia Poetów: «Zamiar biblioteki nie inny być powinien nad użyteczność; jeśli więc tego się zakładający trzymać zechce, trzeba, iżby się nad prawdziwą istotą użyteczności zastanowił, a ta jest, iżby czytelników o ś w i e c e ń s z y m i i l e p s z y m i czyniła»”. Przy tej okazji profesorowie Krzysztof Trybuś i Grzegorz Raubo (IFP) zaprezentowali wspólnie zredagowaną książkę pt.: Złoty środek. Literatura wobec rozterek, niepokoju i poszukiwania równowagi. Studia poświęcone pamięci Profesora Józefa Tomasza Pokrzywniaka, przypominając między innymi, że ten zbiorowy tom, zawierający teksty 32 pracowników naukowych różnych profesji z WFPiK, pierwotnie miał być prezentem dla Profesora z okazji 70. urodzin, zakończenia pracy na uniwersytecie i przejścia na emeryturę. – Śmierć Jubilata nie wpłynęła na zmianę merytorycznej, naukowej osnowy książki – mówi prof. K. Trybuś. – Zgodnie z początkowym założeniem, tom dotyczy bliskiej Profesorowi Tomaszowi Pokrzywniakowi idei «złotego środka», jej obecności i przemian, odzwierciedlających się w literaturze różnych epok. Zasadniczo zmienił się natomiast cel publikacji, którym stało się upamiętnienie Jego dokonań jako uczonego i organizatora życia akademickiego. Nie tak miało być... – dodaje. Współredaktor tomu, prof. G. Raubo dopowiada, że bogaty materiał uporządkowany jest chronologicznie. – Książkę otwiera zarys antycznej refleksji o idei „złotego środka", następnie prezentowane są drogi staropolskich poszukiwań „miary we wszem". Kolejna część tomu dotyczy ujęć tytułowej idei w okresie Oświecenia oraz w XIX wieku, zaś ostatnia – obecności dawnych idei w stuleciu XX i czasach najnowszych. Respektując zasady chronologii, staraliśmy się o to, aby układ prac w tomie uwydatniał historyczne procesy „długiego trwania” oraz funkcjonowanie mechanizmów kulturowej pamięci, dzięki której możliwe jest budowanie pomostów między odległymi od siebie epokami. Książka upamiętniająca Profesora Pokrzywniaka została wręczona kierownikowi Biblioteki WFPiK dr. Józefowi Malinowskiemu, jako pierwsza nabyta przez tę Bibliotekę już z nowym patronem.
Zobacz też: II Sympozjum im. Zofii Trojanowiczowej
– Nasz zmarły Dziekan, Profesor Tomasz Pokrzywniak był niewątpliwie człowiekiem „złotego środka", co zawsze zaznaczało się w jego afirmatywnym stosunku do innych ludzi, koncyliacyjnym sposobie kierowania poznańską polonistyką i naszym Wydziałem, a także w jego koncepcji badań naukowych, dalekich od jednostronności i arbitralnych propozycji – zauważa prof. K. Trybuś. Obecny dziekan WFPiK, prof. Tomasz Mizerkiewicz, podkreśla: – Profesor Pokrzywniak uosabia etos wydziału, który opiera się na zdolności do dialogu, szacunku dla reguł demokracji akademickiej, poświęceniu dla spraw własnej wspólnoty naukowej i dydaktycznej, stałej otwartości oraz tolerancji dla najróżniejszych postaw i światopoglądów. Wszyscy, którzy mieli z nim kontakt, wspominają jako niezapomniany dar możność poznania człowieka, który w każdej sytuacji potrafił dostrzec i pokazać jej pozytywny aspekt, w każdym kłopocie skutecznie doradzić, wybawić z opresji. Budował nie tylko gmachy, ale i wszystkich otaczających go na wydziale ludzi, czyniąc z nich najlepiej rozumianą wspólnotę akademicką i dobrze funkcjonującą instytucję życia zbiorowego. Następczyni Profesora w Zakładzie Literatury Staropolskiej i Oświecenia, prof. Katarzyna Meller, która wraz z prof. Barbarą Judkowiak napisała tuż po jego śmierci piękny wspomnieniowy tekst w „Życiu Uniwersyteckim” (1/2017), pełen serdecznych wypowiedzi współpracowników Profesora, do swojej refleksji sprzed roku dodała tylko: – Bardzo go nam brakuje...
Od 1979 r. Profesor Tomasz Pokrzywniak był członkiem PTPN, redaktorem naczelnym uczelnianego miesięcznika NSZZ „Solidarność” (1980-1981), członkiem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza (od 1988 r.). Stanowisko profesora nadzwyczajnego UAM otrzymał w roku 1995, tytuł naukowy profesora – w 1999, a profesora zwyczajnego – w 2001. Jak podkreślają jego współpracownicy, uczniowie i następcy, Profesor znakomicie sprawdzał się też jako dyrektor IFP (1996-2005) czy dziekan WFPiK (2005-2012), kierujący jednocześnie Zakładem Literatury Staropolskiej i Oświecenia (2007-2016). Współtworzył i rozwijał polonistykę na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym UAM w Kaliszu (w 2014 r. był tu dziekanem). Wypromował kilkuset magistrantów i kilku doktorów. Był współzałożycielem i pierwszym przewodniczącym Konferencji Polonistyk Uniwersyteckich, członkiem Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN (1996-2002), Rady Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN (2006-2010) oraz wielu towarzystw naukowych. Przez 20 lat był też członkiem Senatu UAM (1996-2016) i współkształtował strategię rozwoju Uniwersytetu.
