Laureat jest jednym z najczęściej cytowanych, ale przede wszystkim najbardziej wpływowych intelektualistów XXI wieku, który od lat inspiruje badaczy, studentów i decydentów politycznych do refleksji nad kluczowymi wyzwaniami globalnego ładu, takimi jak budowa instytucji politycznych, zaufanie społeczne czy zagrożenia dla demokracji.
Uroczystość w Sali Lubrańskiego zgromadziła tłumy. I trudno się dziwić, bo przyznanie tytułu doktora honoris causa to zawsze ważne święto dla poznańskiej uczelni, a jeśli laureatem jest światowej sławy politolog, filozof polityczny i ekonomista, to tym bardziej.
- Wspólnota poznańskiej Almae Matris z wielką radością, dumą i satysfakcją, w uznaniu wybitnych zasług dla rozwoju nauk społecznych i politycznych, za działalność, która przekracza granice dyscyplin i krajów, buduje mosty porozumienia i otwiera przestrzeń dialogu, 16 maja 2025 roku włącza Profesora Francisa Fukuyamę w poczet swoich Dostojnych Doktorów Honoris Causa - powiedziała otwierając spotkanie w Sali Lubrańskiego pani rektor Bogumiła Kaniewska i dodała: Niech to wyróżnienie będzie symbolicznym wyrazem podziękowania za nieoceniony wkład w rozwój myśli politycznej, za odwagę stawiania ważnych, częstokroć niewygodnych pytań, za wnikliwe analizy i nieustanne poszukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania o przyszłość oraz za ustawiczne przypominanie, że walka o wolność, godność i demokrację nigdy się nie kończy.
- Do dziś pamiętam, jak będąc studentem politologii w Instytucie Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, czytałem, a właściwie chłonąłem najbardziej znaną publikację Pana Profesora „Koniec historii i ostatni człowiek” - mówił witając gościa dziekan WNPiD prof. Szymon Ossowski. - Praca ta, po przeszło trzydziestu latach od pierwszego wydania, stanowi nadal punkt odniesienia każdej poważnej dyskusji na temat stanu i przyszłości demokracji. Nie mogłem wtedy nawet marzyć, że dostąpię zaszczytu osobistego poznania jej Autora…
Laudację wygłosił prof. Radosław Fiedler, który stwierdził, że twórczość tego myśliciela zrewolucjonizowała podejście do polityki, a przełomowym momentem stało się sformułowanie koncepcji „końca historii”, trwale zapisanej w dziejach intelektualnych. Według prof. Radosława Fiedlera książka Koniec historii i ostatni człowiek, wydana w 1992 roku, nie tylko wzbogaciła kanon naukowy, ale i przeniknęła do powszechnej świadomości, stając się symbolem przełomu XX i XXI wieku.
- Ten niezwykły sukces, który przyniósł autorowi ogólnoświatową rozpoznawalność, zapoczątkował trwającą po dziś dzień dyskusję o istocie liberalnej demokracji. Teza, czerpiąca inspirację z Hegla, że upadek komunizmu może oznaczać kres wielkich ideologicznych konfliktów, wywołała zarówno entuzjazm, jak i krytykę, ustanawiając punkt odniesienia dla myślicieli, polityków i opinii publicznej – mówił prof. Fiedler. - Obecnie ten dawny optymizm zdaje się odległy - liberalna demokracja, postrzegana niegdyś jako zwieńczenie ludzkich dążeń, zmaga się z odwrotem, zagrożona populizmem, polaryzacją i tendencjami autorytarnymi, także w Stanach Zjednoczonych, gdzie może wkrótce stać się jedynie echem minionej świetności. Świadom tych przemian, Profesor Fukuyama nie traci nadziei; w późniejszych pracach podkreśla, że historia, choć naznaczona powrotem demonów przeszłości – nacjonalizmem, nietolerancją i chaosem – nie musi kończyć się upadkiem. Po okresie turbulencji możliwe staje się ponowne podjęcie wysiłków na rzecz odbudowy liberalnej demokracji, jedynego ustroju zdolnego zapewnić globalny pokój i przewidywalność. Ta ewolucja poglądów – od wizji triumfu po refleksję nad kruchością ideałów – świadczy o intelektualnej uczciwości i zdolności dostosowania się do zmieniającej się rzeczywistości
Z kolei prof. Francis Fukuyama dziękując za tytuł wspominał czasy przeszłe i mówił o swych kontaktach z Polską.
- Fakt, że wyróżnienie to zostało mi przyznane właśnie w Polsce, ma dla mnie szczególne znaczenie, gdyż kraj ten odegrał znaczącą rolę w kształtowaniu mojego życia oraz światopoglądu. Po raz pierwszy odwiedziłem Polskę w lipcu 1989 roku. Pełniłem wówczas funkcję zastępcy dyrektora Biura Planowania Politycznego Departamentu Stanu USA i towarzyszyłem delegacji ówczesnego sekretarza stanu Jamesa Bakera, który przyjechał do Warszawy i Gdańska razem z prezydentem George’em H.W. Bushem. Miesiąc wcześniej odbyły się wybory kontraktowe, które jasno wskazywały, że Polska – podobnie jak Węgry – wkroczyła na drogę szybkiej transformacji demokratycznej.
Profesor nie omieszkał pokusić się o wątek anegdotyczny.
- Przypominam sobie, że spóźniłem się na odbiór bagażu i musiałem kupić sobie nowy garnitur. Okazało się, że ze względu na bardzo niski kurs złotego kosztował zaledwie trzydzieści dolarów – mówił. - Pamiętam też, że nasz służbowy samochód – nowy model Volvo – wzbudził podziw polskiego kierowcy, który powiedział, że marzy, by pewnego dnia móc sobie pozwolić na takie auto. (…) Dziś świat wygląda zupełnie inaczej. Garnitury w Polsce kosztują znacznie więcej niż trzydzieści dolarów, a Polacy mogą kupować nie tylko Volvo, ale każdy samochód, jaki sobie wybiorą. Dochód per capita w Polsce przewyższył poziom notowany w wielu państwach członkowskich Unii Europejskiej, a kraj ten stał się jednym z kluczowych uczestników w kształtowaniu wspólnej polityki unijnej – w szczególności w odniesieniu do kwestii ukraińskiej.
Całe przemówienie prof. Francisa Fukuyamy: TUTAJ
Nota biograficzna
Prof. Francis Fukuyama urodził się 27 października 1952 roku w Chicago. Studiował filozofię polityczną na Cornell University pod kierunkiem Allana Blooma, a następnie uzyskał doktorat z nauk politycznych na Harvard University. Wykładał m.in. na Johns Hopkins University i Stanford University, gdzie obecnie pełni funkcję Olivier Nomellini Senior Fellow w Center on Democracy, Development, and the Rule of Law.
Kariera Profesora Fukuyamy obejmuje również pracę w RAND Corporation oraz stanowisku zastępcy dyrektora Zespołu Planowania Politycznego w Departamencie Stanu USA w przełomowym okresie końca zimnej wojny.
Autor m.in. 26 monografii, w tym głośnej książki Koniec historii i ostatni człowiek (1992), która wywołała międzynarodową debatę na temat przyszłości demokracji. Za swój dorobek Profesor Fukuyama otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia, w tym Johann Skytte Prize in Political Science (2015), Book Critics Award (1992), w 2024 r. otrzymał nagrodę Riggsa za całokształt osiągnięć w międzynarodowej i porównawczej administracji publicznej.