Na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM odbyła się dziś trzecia edycja ogólnopolskiej konferencji naukowej pt. „Współczesne oblicza sportu – konteksty i kontrowersje”. Wydarzenie powstaje we współpracy trzech jednostek: Centrum Badań nad Partycypacją Kobiet w Przestrzeni Publicznej, Studium Wychowania Fizycznego i Sportu UAM oraz WNPiD. Ideą spotkań jest interdyscyplinarna refleksja nad społecznymi, politycznymi i kulturowymi aspektami sportu.
Tegoroczną edycję konferencji otworzyli prorektor UAM prof. Zbyszko Melosik oraz dziekan WNPiD prof. UAM Szymon Ossowski. W programie pierwszej części wydarzenia pt. „Sport w aspekcie międzynarodowym i krajowym” znalazły się wystąpienia dotyczące m.in. roli Rosji w międzynarodowym sporcie po agresji na Ukrainę (prof. Michał Kobierecki), politycznego wymiaru Narodowej Ligi Futbolowej (National Football League, NFL) w czasie prezydentury Donalda Trumpa (prof. Tomasz Czapiewski), znaczenia aktywności fizycznej w edukacji (prof. Andrzej Rokita), a także przygotowań Polski do Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 w kontekście polityczno-propagandowym (dr Michał Mijalski).
Drugi panel, poświęcony kobietom w sporcie rozpoczęła prof. UAM Iwetta Andruszkiewicz. Prezentacja dotyczyła roli kobiet w sporcie, ze szczególnym uwzględnieniem ich reprezentacji w organach decyzyjnych, sytuacji finansowej i przeciwdziałania dyskryminacji. Prof. Andruszkiewicz przypomniała, że kobiety zostały wykluczone z pierwszych igrzysk olimpijskich w 1896 roku i dopiero cztery lata później mogły stopniowo brać w nich udział. Jednak mimo upływu czasu, wciąż są niedostatecznie reprezentowane w organach decyzyjnych. W 2023 roku kobiety stanowiły tylko jedną trzecią członków Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego oraz zajmowały zaledwie 4 z 27 stanowisk przewodniczących krajowych komitetów olimpijskich w UE. W krajowych federacjach sportowych kobiety obejmowały tylko 22% najwyższych stanowisk. Choć zauważalny jest pewien postęp – np. równe nagrody w tenisowych turniejach Wielkiego Szlema – wciąż dominują stereotypy i tradycyjne podziały. W Polsce podjęto kroki ku zmianie – w 2024 roku zaproponowano nowelizację ustawy o sporcie, mającą na celu walkę z przemocą, dyskryminacją i nierównym traktowaniem, szczególnie kobiet. Jednym z celów było wzmocnienie udziału kobiet w strukturach decyzyjnych oraz zapewnienie im lepszej ochrony i wsparcia, np. poprzez stypendia dla kobiet w ciąży i po porodzie.
Następnie głos zabrała prof. UAM Beata Pająk-Patkowska, która mówiła o psychologicznych aspektach sportu. Zdaniem prelegentki sport jest wciąż postrzegany jako sfera bardziej męska, co prowadzi do dysproporcji w uczestnictwie kobiet i mężczyzn. Kobiety częściej rezygnują z kariery wyczynowej, napotykając na liczne bariery, w tym społeczne oczekiwania, stereotypy płciowe i nierówności strukturalne (np. niższe zarobki, mniejsza reprezentacja we władzach sportowych).
Kulturowe przekazy – zwłaszcza media – utrwalają stereotypy, koncentrując się na wyglądzie kobiet zamiast na ich wynikach sportowych. Takie uprzedzenia mają realne konsekwencje psychologiczne: mogą obniżać motywację, samoocenę oraz powodować zjawisko zagrożenia stereotypem i samospełniającego się proroctwa.
zob. Prof. UAM Honorata Jakubowska. Przełamując tabu
Badania wskazują, że różnice w cechach psychologicznych między płciami są minimalne – istotniejsze są indywidualne różnice. Dlatego warto przeciwdziałać stereotypom od najmłodszych lat, promując równość w dostępie do wszystkich dyscyplin i wspierając kobiety w przełamywaniu barier. Zmiana jest trudna, m.in. ze względu na opór grup uprzywilejowanych i niechęć niektórych kobiet do działań afirmacyjnych. Niemniej równość płci w sporcie zwiększa ogólny potencjał społeczny i indywidualny.
W dalszej części konferencji głos zabrali: strategii rozwoju dyscyplin kobiecych (Magdalena Paduch, PZPN), oraz rozwoju kobiecej piłki nożnej w Arabii Saudyjskiej (lic. Adrian Gładysz).