…tymi słowami na prośbę o patronat Stanisława Lema nad chyba najnowocześniejszym laboratorium cyfrowym UAM odpowiedział jego syn, Tomasz. - Lem zawsze narzekał, że oddźwięk naukowy na jego twórczość jest w Polsce niewystarczający – mówi dr Michał Krawczak. - Teraz okazuje się, że oddźwięk naukowy przekracza samą twórczość literacką, a Lem staje się dla nas patronem, wizjonerem, filozofem, który wskazywał pewne koncepcje rozwoju.
Dawna siedziba Życia Uniwersyteckiego w Collegium Maius jest od 1 kwietnia miejscem magicznie cyfrowym. Tu spełnia się marzenia ludzi zakochanych w zaawansowanych technologiach. Na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej uruchomiono Laboratorium Eksperymentalnych Mediów im. Stanisława Lema. Kierownikiem LEM został dr Michał Krawczak, który od ponad roku zabiegał o to, by niemożliwe stało się realne.
Miałem skromny pomysł zbudowania dużo mniejszego laboratorium ponieważ w taki sposób od jakiegoś czasu pracuję w Instytucie Teatru i Sztuki Mediów i razem z prof. Agnieszką Jelewską prowadzę Centrum Humanistyka, Sztuka, Technologia. W 2015 roku prof. Jelewska była kuratorką polskiej wystawy narodowej na Quadriennial of Space and Performance Design w Pradze. Tam stworzyliśmy instalację interaktywną wynikającą ze ścisłej współpracy transdyscyplinarnego zespołu i po 36 latach Polska doczekała się złotego medalu. Bardzo chcieliśmy kontynuować te prace i pojawił się projekt wydziałowego laboratorium. Mieliśmy to szczęście, że nasz dziekan; prof. Tomasz Mizerkiewicz okazał się wizjonerem i ten pomysł bardzo rozbudował – mówi dr Krawczak - Zależało mu na rozwinięciu nowych form badań na wydziale i to badań mocno związanych z otoczeniem społecznym.
Laboratorium powstało ze środków własnych wydziału. Stało się tak dzięki temu, że przez minione lata wydział miał kategorię A+ i mógł zainwestować w jego powołanie.
Dziś największe stanowisko LEM-a przewidziane jest do realizowania zadań związanych z multimediami, ale o bardzo zaawansowanej strukturze. Z jednej strony są to na tyle wydajne komputery i osprzęt, że pozwalają pracować nad filmami w rozdzielczości 4k. Z drugiej, to także świetne miejsce do projektowania dźwięku, ale też do odsłuchiwania materiałów profesjonalnej jakości. Można tu digitalizować materiały np. z płyt winylowych, przezrocza, negatywy. Do dyspozycji pracowników jest np. bardzo duży dostępny tablet graficzny LCD. Całość zaopatrzona jest w profesjonalne oprogramowanie do edycji obrazu, filmu, muzyki, ale i w specjalistyczne oprogramowanie służące do projektowania i programowania interakcji, np. pomiędzy obrazem, dźwiękiem, ruchem (środowisko MAX/MSP/Jitter).
MAX/MSP to także język programowania stworzony dla humanistów i artystów, umożliwia tworzenie programów w innowacyjny sposób. Nie poprzez pisanie kolejnych linii kodu, ale poprzez wizualne zestawianie i łączenie ze sobą określonych bloków, klocków. To pozwala nam w szybki sposób eksperymentować. Mam nadzieję, że to miejsce stanie się miejscem działań nie tylko związanych z humanistyką cyfrową, ale także z projektowaniem interakcji, ze sztuką medialną z interaktywnymi narracjami.
Kolejne dwa stanowiska są przeznaczone do realizowania projektów związanych z rzeczywistością wirtualną. Mamy tu komputery dedykowane do VR. To pozwoli zająć się profesjonalną krytyką gier wideo i game designem. W LEM nie chcemy się skupiać jedynie na środowisku gier, wirtualna rzeczywistość jest na tyle ciekawym środowiskiem, że coraz więcej artystów wizualnych i performatywnych realizuje w niej swoje projekty eksperymentując z formami narracji, immersji i interakcji.
Obecnie jesteśmy na etapie instalowania specjalistycznego oprogramowania – mówi szef laboratorium - Wiadomo, że bardzo dużo osób zajmuje się także konwencjonalnymi grami. Nas interesują wszelkie te formy, które mają strukturę hybrydyczną, trudno je jednoznacznie zaklasyfikować. Plasują się między filmem, teatrem, grami, interaktywną literaturą.
Spacerując po Laboratorium LEM nie sposób nie wspomnieć o kolejnym sprzęcie. To trzy hełmy wirtualnej rzeczywistości, każdy zaprojektowany z myślą o innych doświadczeniach odbiorczych. Jest tu też wygodna przestrzeń wydzielona dla VR z pełnym oprzyrządowaniem i oprogramowaniem.
Kolejne pomieszczenie wydzielone zostało do prototypowania i pracy ze sprzętem filmowym, fotograficznym oraz dźwiękiem. Przykładowo, mikrofon ambisoniczny pozwoli nam rejestrować dźwięk w technologii 360 stopni. To również technologia przeznaczona do wirtualnej rzeczywistości. Sporo jest też nietypowych kontrolerów np. kontroler haptyczny myo zakładany na przedramię i pozwalający nam kontaktować się z komputerem za pomocą gestów.
Kiedyś zrealizowałem z kolegami trans-operę eksperymentalną – wspomina dr Krawczak. - Publiczność otrzymywała wspomniane bransoletki myo i za pomocą gestów dłoni mogła sobie montować na żywo dźwięk różnych muzyków i śpiewaków w słuchawkach.
Laboratorium ma też bogaty zestaw mikrokontrolerów służących współczesnej edukacji medialnej. Powstał już zespół doktorantów pracujących nad zbudowaniem nowoczesnego programu edukacyjnego, łączącego elementy nauczania humanistycznego z podstawami programowania i z nauką krytyczną o współczesnych mediach. Są tu urządzenia, które uczą podstaw programowania, ale też pozwalają na budowę bardzo prostych automatów i aplikacji dla internetu rzeczy
Mimo krótkiego czasu funkcjonowania odbył się już cykl szkoleń dla pracowników i powoli wypełnia się grafik zajęć. Sporo osób już wypożycza np. kamery i rejestruje swoje wykłady. Pojawiły się pomysły wykorzystania sprzętu do nauki języka polskiego przez obcokrajowców. Grupa doktorantów już realizuje swoje prace doktorskie w kontakcie z grami wideo lub multimediami. Część grantów z Centrum Humanistyka, Sztuka, Technologia też będzie tu realizowana. Sami pracownicy chcą tu organizować szkolenia np. z architektury informacji. Opiekę techniczną i organizacyjną nad miejscem sprawuje laborant Krystian Koźbiał.
Dużo. Nowocześnie i z polotem. Duma.
