Wraz z nadejściem upałów niektóre zbiorniki wodne opanowały sinice. Naukowcy z Wydziałów Biologii i Chemii UAM uczestniczą w projekcie, którego celem jest stworzenie mapy zakwitów. Każdy, kto przebywa nad wodą i dostrzeże to zjawisko, może przesłać informację i pomóc w tworzeniu specjalnej mapy.
Projekt „Algae – Economy Based Ecological Service of Aquatic Ecosystems/ Glony – gospodarka ekologiczna” finansowany jest w ramach Programu Komisji Europejskiej Life oraz funduszy agencji rządowych Polski i Litwy i został rozpisany na 5 lat (2018-2023). Kierownikiem projektu jest dr Judita Koreivienė z Litewskiej Akademii Nauk natomiast w Polsce za jego realizację odpowiedzialne są dwie jednostki: Instytut Ochrony Środowiska PAN w Krakowie z prof. Elżbietą Wilk-Woźniak oraz Wydziały Biologii i Chemii UAM pod kierunkiem prof. Beaty Messyasz.
- Pomysł na projekt narodził się podczas jednej z konferencji ekologicznych. Cała nasza trójka koordynatorów zajmuje się fykologią i bardzo leży nam na sercu, aby wody jezior i rzek były w dobrym stanie ekologicznym. Założyliśmy, że nasz projekt będzie próbą całościowego rozwiązania problemów związanych z przeżyźnieniem zbiorników wodnych - mówi prof. Beata Messyasz z Wydziału Biologii UAM.
Naukowcy przypominają, że w jeziorach i innych akwenach wodnych sinice zaczynają kwitnąć, kiedy nadchodzą upały. Wysoka temperatura, słońce, brak wiatru to idealna pogoda dla tych organizmów. Sinice są fotosyntetyzującymi bakteriami, które pojawiły się na Ziemi ok. 3,5 miliarda lat temu i były pierwszymi organizmami produkującymi tlen. To właśnie one spowodowały pojawienie się warunków tlenowych. Odgrywają kluczową rolę w globalnej produkcji pierwotnej i wiązaniu azotu.
"Chociaż sinice występują na Ziemi od dawna, to wiele badań wskazuje, że eutrofizacja (nadmierne wzbogacenie ekosystemu w rozpuszczone składniki odżywcze np. związki azotu i fosforu, będące skutkiem działalności człowieka), wzrastający poziom CO2 i globalne ocieplenie, są odpowiedzialne za zwiększającą się obecność, intensywność i długość trwania zakwitów sinicowych. Trend ten jest niebezpieczny, ponieważ zakwity sinicowe powodują spadek bioróżnorodności ekosystemów wodnych, mogą mieć szkodliwe oddziaływanie na sieci troficzne i stwarzają niebezpieczeństwo użytkowania wód przeznaczonych jako pitne, do rekreacji, wędkowania itd. Miliony dolarów są rocznie wydawane na uświadamianie ludzi jaki wpływ mają na ludzkie zdrowie zakwity sinic, a także szkody związane z rybactwem komercyjnym, rekreacją, turystyką, monitoringiem środowiskowym i zarządzaniem zakwitami" - czytamy w informacji przesłanej PAP przez Instytut Ochrony Przyrody PAN.
Masowy rozwój sinic jest wskaźnikiem zasobności ekosystemu wodnego w składniki odżywcze, zwłaszcza takich makroelementów jak fosfor i azot. Sinice mają zdolność wytwarzania wielu związków chemicznych. Niektóre z nich są toksyczne dla ludzi i zwierząt, mogąc powodować wiele negatywnych skutków zdrowotnych. Toksyny sinicowe należą do najbardziej toksycznych związków występujących naturalnie. Ich dawki śmiertelne mieszczą się w tym samym zakresie, co niektóre toksyny z grzybów (amanityna, faloidyna) lub roślin (akonityna, strychnina).
Eksperci uczulają, że toksyny sinic nie są jednorodne i mają różne działanie. Są stabilnymi związkami i pozostają aktywne nawet po przegotowaniu wody. Toksyny sinic mogą być zawarte w komórkach lub uwalniane do środowiska wodnego. Kąpiel w takie wodzie może więc powodować różne konsekwencje zdrowotne u ludzi i zwierząt. Toksyny mogą znajdować się także w aerozolach obecnych przy brzegach zbiorników wodnych. Jeśli spacerujemy, biegamy i wdychamy takie aerozole, to możemy mieć problemy z układem oddechowym. Na szczęście problemy te mijają szybko, gdy oddalimy się od brzegu - napisano w materiale prasowym.
Eksperci podkreślają jednocześnie, że "sinice to nie tylko zło. Gospodarka cyrkulacyjna wykorzystuje biomasę sinic, zamieniając ją w produkty używane przez człowieka. Sinice są bogatym źródłem związków biologicznie aktywnych. Wiele z nich znalazło zastosowanie w medycynie, kosmetyce, rolnictwie. Są wykorzystywane do wzbogacania gleby w związki azotowe, a także jako herbicydy i insektycydy. Metabolity sinicowe mają działanie immunosupresantów, leków antybakteryjnych, antyrakowych, a syntetyczne analogi peptydów sinicowych testowane są jako środki przeciwzakrzepowe krwi. Metabolity sinic (w tym hepatotoksyny) mają wielki potencjał w leczeniu chorób, takich jak choroba Parkinsona, rak, białaczka szpikowa lub przerost serca".
Ankieta sinicowa dostępna jest w trzech językach: polskim, angielskim i litewskim na stronie https://arcg.is/0jqvCn
zob. też. Naukowcy UAM na tropie megalitów
Tekst PAP – Nauka w Polsce
