Dziś w Sali Lubrańskiego UAM odbyła się uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa wybitnemu archeologowi – prof. Johannesowi Müllerowi z Uniwersytetu Christiana Albrechta w Kilonii. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli władz uczelni, pracowników naukowych, gości z kraju i zagranicy oraz społeczność Wydziału Archeologii.
Uroczystość otworzyła JM Rektor prof. Bogumiła Kaniewska, podkreślając światową rangę dorobku badawczego prof. Müllera oraz jego wieloletni wkład w rozwój archeologii i budowanie międzynarodowych zespołów badawczych.
– Profesor Johannes Müller od niemal trzydziestu lat związany jest z naszym Uniwersytetem. Współpraca między nim i jego zespołem a pracownikami UAM – nie tylko z Wydziału Archeologii – ma charakter niemal codzienny. Wzajemne inspiracje przynoszą efekty w postaci wspólnych projektów badawczych i publikacji w renomowanych czasopismach naukowych. W ten sposób profesor Müller realnie przyczynia się do budowania międzynarodowej pozycji UAM. Jest po prostu jednym z naszych najbliższych współpracowników – podkreśliła rektor.
Następnie głos zabrał dziekan Wydziału Archeologii prof. Andrzej Michałowski, zaznaczając, że prof. Johannes Müller należy do najbardziej cenionych archeologów europejskich, a jego kariera od początku łączy pasję badawczą z szeroką perspektywą międzynarodową. Przypomniał ponad 25 lat współpracy UAM z Uniwersytetem w Kilonii oraz jej kluczowe znaczenie dla badań nad pradziejami Europy.
W krótkiej charakterystyce wskazał, że profesor Müller jest wybitnym specjalistą neolitu i epoki brązu, a jego najważniejszą dziedziną badań jest megalityzm, obejmujący monumentalne konstrukcje od Półwyspu Iberyjskiego po Skandynawię i ziemie polskie, w tym takie obiekty jak Stonehenge. Zajmuje się także etnoarcheologią, prowadząc badania w Indiach i Etiopii.
Prof. Michałowski wspomniał również o wieloletnich wspólnych projektach, m.in. w Bruszczewie, Łękach Małych czy Kakucs, dzięki którym badacze i studenci UAM mogli korzystać ze staży i udziału w zagranicznych przedsięwzięciach naukowych. Podkreślił szeroką współpracę profesora Müllera z badaczami UAM, owocującą dziewięcioma monografiami i osiemnastoma artykułami.
Na zakończenie dodał:
– Profesor Müller łączy w sobie to, co w nauce najcenniejsze: pasję, otwartość i umiejętność jednoczenia ludzi wokół odkrywania przeszłości.
zob. Orhan Pamuk w gronie honorowych doktorów UAM
Laudację na cześć prof. Johannesa Müllera wygłosił promotor, prof. Janusz Czebreszuk, zwracając uwagę na ogromne zasługi profesora w kształceniu młodego pokolenia badaczy. Przypomniał, że prof. Müller stworzył i przez lata z powodzeniem realizował nowatorską strategię organizacji szkół podyplomowych w archeologii:
– Opracował koncepcję, zdobył środki, zorganizował i kierował szkołą studiów podyplomowych Human Development in Landscapes, która przyciągała młodych badaczy z całego świata i obejmowała projekty od Ameryki Południowej po Indie.
Dodał, że profesor jest również twórcą i obecnym kierownikiem Klastra Doskonałości ROOTS, konsekwentnie rozwijając nowoczesny, interdyscyplinarny model kształcenia.
– Mamy ten honor, ja i moja żona, prof. Marzena Szmyt, bycia przyjaciółmi profesora Müllera i jego żony już od dwudziestu siedmiu lat – mówił. – Jest on człowiekiem otwartym, wymagającym – przede wszystkim wobec siebie – a władza jest dla niego obowiązkiem podejmowania decyzji. Jest człowiekiem odważnym.
W tym kontekście przypomniał, że prof. Johannes Müller był pierwszym zachodnioeuropejskim archeologiem, który w 2022 roku udał się do ostrzeliwanej stolicy Ukrainy, gdzie podpisał nową umowę o współpracy między instytucjami archeologicznymi z Kijowa i Kilonii.
Na zakończenie podkreślił:
– Poza tym, że jest wielkim uczonym, jest też Człowiekiem – pisanym wielką literą.
Po uroczystym wręczeniu dyplomu prof. Johannes Müller wygłosił wykład „Monumenty i władza: zintegrowane archeologiczne studium megalitów i stratyfikacji społecznej w stanie Nagaland”. Prezentacja była podsumowaniem wieloletnich badań etnoarcheologicznych w północno-wschodnich Indiach, w których analizował związki między strukturą społeczną a rozmieszczeniem i funkcją megalitów w społecznościach Naga.
W swoim wystąpieniu prof. Müller zwrócił uwagę na dynamiczny rozwój współczesnej archeologii.
– W ciągu ostatnich dwóch dekad archeologia przeszła niezwykle owocną ewolucję metodologiczną, która otworzyła zupełnie nowe archiwa przeszłości. Ten rozwój, określany niekiedy mianem trzeciej rewolucji metodologicznej w archeologii, obejmuje znaczące osiągnięcia w dziedzinie bioarcheologii. Dzięki paleogenetyce możemy dziś odtwarzać linie biologiczne, a dzięki analizie izotopowej – szczegółowe nawyki żywieniowe. Nowe możliwości modelowania datowań naukowych, innowacyjne metody prowadzenia wykopalisk oraz techniki analiz przestrzenno-statystycznych stanowią część tej rewolucji. Któż dwadzieścia lat temu mógł przewidzieć, że będziemy w stanie odtworzyć relacje rodzinne, określić różnice w diecie między poszczególnymi osobami, czy ustalić, kto był babcią, a kto biologicznym bratem – mówił.
Jednocześnie, jak zauważył, gwałtowny rozwój metod przyrodniczych musi iść w parze z pogłębioną refleksją humanistyczną.
– Złożone dzieje wciąż zbyt często przedstawiane są w sposób uproszczony lub poprzez jednoznaczne narracje historyczne, które nie uznają różnorodności kontekstów społecznych. Nowa, zintegrowana archeologia wymaga połączenia nauk humanistycznych i przyrodniczych – podkreślił.
W drugiej części wykładu prof. Müller akcentował wagę globalnych podejść porównawczych, które pozwalają pełniej uchwycić znaczenia materialnych śladów przeszłości. Jak zauważył, dzięki nim „rewolucja w metodach archeologicznych dopełni się o odpowiadającą jej perspektywę kulturowo-historyczną i antropologiczną”. Przypomniał także klasyczne, dziś na nowo odczytywane powiedzenie: „archeologia jest niczym bez antropologii”, dodając, że współczesne badania równie wyraźnie pokazują, iż „antropologia również jest niczym bez archeologii”.
Ceremonię uświetnił Chór Akademicki UAM pod dyrekcją Beaty Bielskiej.