Z prof. Stanisławem Gawiejnowiczem, kierownikiem Pracowni Algorytmiki na Wydziale Matematyki i Informatyki UAM, o wykładach naukowych z okazji 30-lecia powstania tego wydziału rozmawia Magda Ziółek. 

Panie profesorze, kto wpadł na pomysł tych wykładów? 

– Pomysł zorganizowania cyklu wykładów naukowych z okazji 30-lecia powstania naszego wydziału pochodzi od dr. Pawła Mleczki z Zakładu Teorii Operatorów i ode mnie, chociaż  co ciekawe  wpadliśmy na niego niezależnie. Ja już wcześniej myślałem o podobnych wykładach przy okazji 25-lecia wydziału, ale wtedy  ze względu na burzliwy okres zmian spowodowanych wprowadzaniem nowego prawa o nauce  tego przedsięwzięcia nie udało się zrealizować.  

O tym, że mamy podobny pomysł, dowiedzieliśmy w momencie, kiedy  niezależnie od siebie przedstawiliśmy go władzom wydziału. Na szczęście nasza propozycja została zaakceptowana i w takim dwuosobowym zespole przystąpiliśmy do działania. Pamiętam, że na początku obaj długo zastanawialiśmy się, jakie mamy szanse zainteresować słuchaczy z innych wydziałów i jednostek UAM wykładami o matematyce i informatyce.  

I jakie były konkluzje?  

– Zauważyłem taką zależność, że kiedy jakaś jednostka świętuje swoją rocznicę, to zwykle zaprasza do swojej siedziby. Nie zawsze jednak można znaleźć czas, by pójść na wykład do innej jednostki. Pomyślałem zatem, że może będzie lepiej, jeśli to my złożymy wizyty w innych jednostkach, by tam wygłosić wykłady. I mimo że to zadanie jest zdecydowanie trudniejsze, odzew ze strony koleżanek i kolegów był pozytywny. Przystąpiliśmy zatem do pracy. Założyliśmy, że nasze wykłady będą odbywać się na wszystkich wydziałach oraz we wszystkich jednostkach pozamiejscowych UAM. To dało nam liczbę 25 wykładów. Musiały one być ułożone w pewnej kolejności, więc by nikt nie poczuł się dotknięty przypisaną mu w tej kolejności pozycją, postanowiliśmy, że kolejność ta będzie odzwierciedlać historię naszego uniwersytetu. Zaczynamy zatem od najstarszego Wydziału Filozoficznego, a kończymy na najmłodszym Wydziale Etnolingwistyki. Są oczywiście pewne drobne odstępstwa, spowodowane ograniczeniami w dostępności sal wykładowych, ale w znakomitej większości nasze wykłady będą się odbywać się w kolejności chronologicznej powstawania jednostek UAM. Pierwsze cztery wykłady już się odbyły, kolejne zaplanowane zostały po 2-3 na każdy miesiąc, aż do czerwca 2024 roku.  

A czego dotyczą planowane wykłady i do kogo są skierowane? Z rocznicowymi wykładami jest tak, że zwykle dotyczą historii jednostki albo jej pracowników. Wydaje mi się, iż panowie założyli, że wykłady będą związane z matematyką i informatyką, ale w trochę innym ujęciu.  

– Celem planowanych wykładów jest pokazanie zastosowań matematyki i informatyki w różnych dziedzinach. Postanowiliśmy więc, że tematy wykładów będą interdyscyplinarne, tzn. będą pokazywać, jak można stosować matematykę i informatykę w badaniach związanych z tą dziedziną nauki, którą reprezentuje goszczący nas wydział bądź jednostka zamiejscowa. To nie było łatwe zadanie, zwłaszcza w przypadku jednostek z nauk humanistycznych czy społecznych. Musieliśmy wykazać się pewną kreatywnością.  

Mam wrażenie, że nie wszyscy mieli tak samo trudno. Profesor Murawski, który zajmuje się filozofią matematyki, nie miał chyba problemu z przygotowaniem tematu wykładu.  

– To prawda, prof. Murawski bardzo się ucieszył z możliwości wygłoszenia dla filozofów wykładu o nieskończoności. Autorzy innych wykładów mieli trudniejsze zadanie przed sobą. Nie wiem, czy pani zauważyła, że zaplanowaliśmy także wykład w Instytucie Obserwatorium Astronomicznym, mimo iż jest on częścią Wydziału Fizyki. To trochę wbrew wcześniej przyjętym założeniom, ale namówiła nas do tego koleżanka. Doktor Jolanta Grala-Michalak zaproponowała mianowicie wykład „Matematyka według Mikołaja Kopernika, czyli jak opisać wszechświat za pomocą trygonometrii”, aby w ten sposób uczcić 550. rocznicę urodzin tego wielkiego polskiego astronoma. Okazuje się bowiem, że Kopernik oprócz dokonań w dziedzinie astronomii czy ekonomii, o których nie trzeba nikomu przypominać, ma także osiągnięcia w trygonometrii – dziale matematyki badającym własności tzw. funkcji trygonometrycznych.  

zob. też Prof. Roman Murawski.Noblesse oblige

Podjęliście się państwo niełatwego zadania  bo takim jest popularyzacja trudnych nauk ścisłych, jak matematyka czy informatyka.  

– O ile nie zgadzam się z twierdzeniem, że matematyka na tym poziomie, o którym teraz mówimy, jest trudna, o tyle rzeczywiście niełatwo ją popularyzować. Przystępując do pracy, założyliśmy, że nasze wykłady będą czymś pośrednim pomiędzy wykładem sensu stricto naukowym a formą czysto popularyzatorską. Umówiliśmy się, że nie będziemy nadmiernie upraszczać tematów, ale też nie będziemy unikać wiedzy szczegółowej. To ma być taki bogato ilustrowany przykładami przegląd pewnych idei. I to się chyba udało. Na przykład prof. UAM Jerzy Grzybowski, który wygłosi wykład na Wydziale Etnolingwistyki, obiecał, że przygotuje animacje, aby pokazać, jak dodaje się wielościany. Wiele osób nie zdaje sobie z tego sprawy, że działanie dodawania może być abstrakcyjne  myśli, że dodajemy tylko liczby. Z kolei prof. UAM Maciej Kandulski, który będzie miał wykład na Wydziale Neofilologii, pokaże na konkretnych przykładach, jak matematycy definiują pewne kwestie związane z analizą języka.  

A co pan przygotował, panie profesorze? 

– Przyznam się, że byłem rozdarty pomiędzy chęcią powiedzenia o tym, czym zajmuję się naukowo, tzn. teorią szeregowania zadań – co jest może bardziej hermetyczne, choć myślę, że pewne przykłady zastosowań praktycznych byłbym w stanie podać – a tym, co podpowiada mi serce, a więc grą w szachy. Wybrałem szachy, którymi interesuję się od lat; swego czasu byłem nawet wicemistrzem naszego uniwersytetu w szachach. Na wykładzie opowiem historię komputerowych programów do gry w szachy. To o tyle ciekawe zagadnienie, że na jego przykładzie można pokazać wiele pojęć związanych nie tylko z matematyką czy informatyką, ale też z historią i kulturą. Mam nadzieję, że ten wykład będzie interesujący dla kolegów z Instytutu Kultury Europejskiej.  

Harmonogram wykładów dostępny jest na stronie: https://30lat.wmi.ahttps://30lat.wmi.amu.edu.pl/mu.edu.pl.