W 2023 roku dziesięć uczelni, laureatek I edycji programu Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza, poddano ewaluacji śródokresowej. Na ewaluację złożyły się raport samooceny, przygotowany przez uczelnię, i wizytacja międzynarodowego zespołu ekspertów, który spotkał się z przedstawicielami i przedstawicielkami władz uczelni, pracowników naukowych, administracji, doktorantów i studentów. Wszystkie dziesięć uczelni badawczych objętych programem uzyskało pozytywną ocenę.
W liście do Ministra Nauki, sygnowanym przez Przewodniczącego Lauritza B. Holm-Nielsena, zespół poinformował o znaczących postępach zaobserwowanych na ocenianych uczelniach w doskonaleniu prowadzonych badań naukowych dzięki finansowaniu w pierwszej edycji programu IDUB. Zaznaczono, iż program ten ocenia transformacje uniwersytetów, a nie konkretne osiągnięcia.
Rekomendacje dla Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego koncentrują się na trzech kluczowych kwestiach:
1. Kultura pracy i organizacja – niezbędne jest regularne monitorowanie postępów na uniwersytetach.
2. Sojusze i federalizacja – współpraca między instytucjami w tym samym mieście powinna być wspierana.
3. Inwestycje w kapitał ludzki – kluczowe jest zatrudnianie i rozwijanie talentów wśród pracowników i studentów.
Zespół znalazł mocne dowody na to, że finansowanie IDUB ułatwiło znaczące zmiany w kulturze organizacyjnej i istotnie rozwinęło system uniwersytecki. Opóźnienia w realizacji priorytetów wynikają głównie z pandemii COVID-19 i okoliczności geopolitycznych. Zdarza się również, że niektóre uczelnie nie w pełni doceniają elastyczność i możliwości, jakie stwarza IDUB. Uniwersytety inwestują w kapitał ludzki, jednak działania na rzecz poprawy kultury pracy i organizacji wewnętrznej nie są wystarczające. Wciąż istnieją złożone struktury organizacyjne, które należy uprościć, aby zwiększyć efektywność działania. W obszarze konsolidacji instytucjonalnej i promowania działalności interdyscyplinarnej zespół dostrzega potencjał, który mógłby poprawić jakość badań i międzynarodową reputację polskich uczelni. Kultura ubiegania się o granty oraz docenianie roli liderów upowszechnia się. Pozyskiwanie grantów krajowych jest kluczowe dla dalszych sukcesów w konkursach międzynarodowych.
Dla każdej uczelni opracowano zalecenia do szczególnego uwzględnienia w drugiej połowie okresu finansowania programu IDUB. Realizacja planu podniesienia poziomu jakości działalności naukowej i kształcenia na naszym uniwersytecie została oceniona pozytywnie. UAM jest w trakcie transformacji w kierunku międzynarodowego uniwersytetu badawczego, z silnymi obszarami doskonałości. Finansowanie IDUB poprawiło wyniki badań, w tym sukcesy w zdobywaniu zewnętrznych funduszy (np. granty ERC). W roku 2023 zaobserwowano wzrost liczby artykułów naukowych zaliczanych do najlepszych 5% indeksowanych w bazie Scopus, przy czym wzrost ten szczególnie widoczny jest w Priorytetowym Obszarze Badawczym POB 5 – Nauki Humanistyczne i Społeczne. Program liderów AMU jest skuteczny w rekrutacji nowych liderów grup badawczych. IDUB przyczynił się do poprawy profesjonalizacji administracji nauki i współpracy międzynarodowej.
Kluczowe rekomendacje zespołu ekspertów dla UAM dotyczyły takich obszarów, jak wpływ finansowania na rozwój badań, struktura organizacyjna i zarządzanie uniwersytetem, priorytetowe obszary badawcze, wykorzystanie funduszy, współpraca z innymi instytucjami i sektorem prywatnym, strategia kształcenia i jakość oferty edukacyjnej, współpraca międzynarodowa, rozwój zawodowy pracowników.
Zagraniczni eksperci IDUB zalecili między innymi:
• opracowanie bardziej ukierunkowanego planu działania programu IDUB przedstawiającego kluczowe cele projektu, kamienie milowe i działania zintegrowane z głównym nurtem uniwersytetu na nadchodzący okres,
• stworzenie bardziej zintegrowanej i przejrzystej struktury organizacyjnej oraz bardziej proaktywnego i innowacyjnego wykorzystania funduszy IDUB uwzględniającego różnorodne podejście do alokacji funduszy (np. w takich obszarach, jak polityka kadrowa czy infrastruktura badawcza),
• dokonanie starannej oceny wyników pięciu POB-ów, z równomierną organizacją projektu IDUB we wszystkich obszarach akademickich, uproszczenie relacji między POB-ami a innymi jednostkami oraz zwiększenie przejrzystości i skuteczności w monitorowaniu postępów,
• zwiększenie dywersyfikacji konkursów w ramach IDUB,
• opracowanie mapy drogowej współpracy z innymi uniwersytetami i instytutami badawczymi w regionie Poznania,
• dalszy rozwój strategii edukacyjnej uniwersytetu, zwłaszcza w zakresie orientacji badawczej programów magisterskich, ich jakości i wyników kształcenia oraz ambicji związanych z dalszym rozwojem i wdrażaniem wspólnych programów magisterskich i doktoranckich,
• wypracowanie jasnej strategii współpracy międzynarodowej, zwłaszcza w kontekście sojuszu EPICUR, uwzględniającej wspólne programy studiów z europejskimi partnerami,
• zwiększenie wpływu prowadzonych badań poprzez współpracę z sektorem prywatnym i społeczeństwem obywatelskim.
Niezależnie od oceny śródokresowej programu doskonałości naukowej, naukowy komitet doradczy UAM (Adam Mickiewicz University Scientific Advisory Board) wypracował w 2023 roku rekomendacje, które w najistotniejszych kwestiach pokrywają się z zaleceniami zespołu ekspertów IDUB i je wzmacniają. AMU SAB jest, zgodnie ze Statutem UAM, międzynarodowym ciałem opiniodawczym i doradczym, którego zadaniem jest między innymi doradzanie w zakresie zarządzania nauką w uniwersytecie i kierunkami jego rozwoju czy w zakresie oceny jakości badań naukowych oraz wypracowywanie rekomendacji służących poprawie jakości badań naukowych prowadzonych w uczelni.
Kluczowe punkty rekomendacji z pierwszego stacjonarnego posiedzenia AMU SAB dotyczyły:
• rozbudowy międzynarodowej sieci działań badawczych poprzez wzrost liczby publikacji w języku angielskim, szczególnie w naukach humanistycznych,
• intensyfikacji pozyskiwania funduszy europejskich na badania,
• integracji nauk społecznych z przyrodniczymi w ramach działania Instytutu Studiów Zaawansowanych (IAS),
• pozyskiwania talentów z zagranicy,
• udoskonalenia szkoły doktorskiej,
• wspierania obiecujących badań poprzez system zachęt,
• podniesienia widoczności uniwersytetu w internecie – UAM powinien zainwestować w profesjonalizację swojego wizerunku online, aby zwiększyć atrakcyjność dla studentów oraz pozycję w rankingach,
• kontynuacji i rozwoju międzynarodowych partnerstw, zwłaszcza w kontekście współpracy z prestiżowymi uczelniami w Europie.
Doradcy z AMU SAB podkreślili, że UAM odnosi znaczące sukcesy, będąc jednym z trzech najlepszych uniwersytetów w Polsce oraz uczelnią objętą programem Inicjatywy Doskonałości. Jednakże wizja UAM jako wiodącego uniwersytetu badawczego wymaga konsekwentnej realizacji strategicznych celów i innowacyjnych programów, które przyciągną zarówno krajowych, jak i zagranicznych naukowców i studentów. Kontynuowanie współpracy międzynarodowej, zwiększenie publikacji w języku angielskim i profesjonalizacja wizerunku uczelni będą kluczowe dla dalszego rozwoju i osiągnięcia ambitnych celów.
Wszystkie powyższe rekomendacje koncentrują się na strategicznym rozwoju UAM jako międzynarodowego ośrodka badawczego. Kluczowe aspekty to zwiększenie współpracy międzynarodowej i regionalnej, efektywne pozyskiwanie funduszy, rozwój instytucji wspierających badania, a także profesjonalizacja wizerunku uczelni w celu przyciągnięcia utalentowanych naukowców i naukowczyń oraz studentów i studentek.
opracowanie: prorektor prof. Katarzyna Dziubalska-Kołaczyk
Czytaj też: IDUB. Wspieramy rozwój naukowy doktorantów
