Collegium Polonicum jako siedziba Polsko-Niemieckiego Instytutu Badawczego ma z dwumiastem Słubice-Frankfurt nad Odrą szczególną lokalizację, dzięki której proces integracji europejskiej jest dostrzegalny na co dzień. Procesy oceny i zachowania własnej kultury oraz tożsamości jawią się w kontekście zanikających granic jako zjawiska o charakterze abstrakcyjnym; dla niektórych środowisk stanowią one jednakże niemal realne zagrożenie. Wydaje się, że liczba tych osób w ostatnim czasie sukcesywnie wzrasta. Na terenach przygranicznych wspomniane powyżej procesy należą do codzienności.
Zanikanie barier pomiędzy krajami europejskimi nie jest procesem ani automatycznym, ani też nieodwracalnym. Jego realizacja wymaga stałego towarzyszenia i wspierania – również poprzez refleksję naukową. Jako pracownik Polsko-Niemieckiego Instytutu Badawczego realizuję obecnie projekt badawczy w ramach Narodowego Centrum Nauki. Dotyczy on „kultury planowania przestrzennego w małych i średnich miastach” w Polsce i w Niemczech. W ramach dyskusji zdominowanej przez zagadnienie rozwoju silnych regionów i metropolii ten typ miast często jest w refleksji naukowej pomijany, choć jest on podstawowym składnikiem europejskiej struktury osadniczej oraz – w przypadku Polski – miejscem życia prawie jednej trzeciej ludności całego kraju. Analizuję m.in. procesy krystalizowania własnej tożsamości i funkcjonalności tychże miast jako lokalnego lub subregionalnego centrum. Zachodzą one dwutorowo: w kontekście dominacji przez główne ośrodki na obszarach aglomeracyjnych lub presji marginalizacji poza nimi. Niejednokrotnie stwierdzam, że podobne struktury, formy oraz cele zagospodarowania przestrzeni mogą rozwijać się – mimo istniejących różnych krajowych systemów i tradycji planowania – także między przedstawicielami takich samych typów miast w dwóch różnych krajach. Jest to uwarunkowane przede wszystkim porównywalnymi przestrzennymi i społeczno-ekonomicznymi wyzwaniami oraz warunkami ramowymi, a mniej unijnymi wytycznymi. Dotychczasowe wyniki opierają się nie tylko na analizie dokumentów planistycznych opisywanych miast, lecz również na wywiadach i rozmowach z licznymi aktorami gospodarki przestrzennej w badanych przeze mnie miejscowościach.
Niniejszy projekt, uwzględniający małe i średnie miasta położone również z dala od pogranicza polsko-niemieckiego, przygotowałem w oparciu o badania pilotażowe w Słubicach-Frankfurcie nad Odrą oraz w dwóch innych polsko-niemieckich dwumiastach. Trzeba podkreślić w tym kontekście znaczenie tychże miejscowości jako „laboratoriów” w szerokim, czyli także w naukowym rozumieniu. Ich specyfika odgrywa również istotną rolę w innym moim projekcie, dotyczącym wpływów coraz bardziej otwartej polsko-niemieckiej granicy państwowej na przestrzeń religijną. Także tutaj centrum rozważań stanowią zagadnienia otwarcia i izolacji, jak też pytanie, na ile wpływ „obcych” elementów w tym zakresie prowadzi do zmiany lub umocnienia własnej tożsamości. Temat ten był nota bene przedmiotem kilku interdyscyplinarnych konferencji międzynarodowych zorganizowanych w ostatnich czterech latach przez Polsko-Niemiecki Instytut Badawczy. Wspomnieć warto tu m.in. sympozjum dotyczące znaczenia religii w przestrzeni transnarodowej oraz konferencję poświęconą roli protestantyzmu w polsko-niemieckim dialogu na pograniczu. Ta ostatnia została przeprowadzona w kwietniu ubiegłego roku z okazji Jubileuszu 500-lecia Reformacji (wkrótce ukaże się również tom pokonferencyjny). W ramach ostatniego z wymienionych wydarzeń podjąłem kwestię polsko-niemieckich oraz ekumenicznych relacji między parafiami w Słubicach-Frankfurcie nad Odrą oraz w tzw. Euromieście Gubin-Guben. Również w tym przypadku nie da się zaobserwować ogólnego zaniku kulturowych i wyznaniowych granic; jednakże pojawiły się środowiska i aktorzy potrafiący wykorzystać konkretne okoliczności i możliwości w celu poszerzenia horyzontów współpracy ponad granicami. I przede wszystkim z tego powodu cenię sobie daną mi możliwość prowadzenia działalności naukowo-badawczej tutaj, nad Odrą.
