Coraz częściej słyszy się, że w Polsce można zaobserwować zjawisko białych nocy. W Wielkopolsce terminy te przypadają od dzisiaj, czyli 18 maja do 25 lipca. Czym są białe noce i czy to możliwe, abyśmy choć przez chwilę poczuli się jak mieszkańcy Helsinek, bądź Petersburga? Na te pytania odpowiada dr Halina Prętka-Ziomek z Instytut Obserwatorium Astronomiczne, Wydział Fizyki, UAM.
Ponoć białe noce są najciekawsze w północnej Norwegii. Co one oznaczają?
Białe noce to zjawisko występujące każdego roku w okresie wiosenno-letnim na dużych szerokościach geograficznych. Podczas białych nocy Słońce chowa się pod horyzont bardzo płytko, zaledwie na kilka stopni, a na skutek rozpraszania światła w górnych warstwach atmosfery nie zapada wówczas całkowita ciemność. Zmierzch przechodzi bezpośrednio w świt, a świt w dzień, nie ma okresu prawdziwie głębokiej nocy. Na półkuli północnej białe noce cywilne, podczas których Słońce zapada pod horyzont nie więcej niż na 6 stopni, występują w miejscach powyżej 60-ego równoleżnika. Podczas takich nocy jest tak jasno, że będąc na zewnątrz budynków trudno zauważyć, iż Słońce już zaszło i dzień dobiegł końca, za to bez trudu możemy np. czytać gazetę. Jeśli chcemy zobaczyć taką białą noc, trzeba pojechać na północ, powyżej linii Oslo-Helsinki. Na przykład do historycznej stolicy Wikingów, Trondheim w Norwegii, gdzie białe noce w sensie cywilnym trwają w tym roku od 24 maja do 20 lipca. Jeszcze dalej na północ, w okolicach podbiegunowych, występują dwa okresy białych nocy. Jeden z nich poprzedza dzień polarny, a drugi występuje po nim. Poniżej koła podbiegunowego występuje tylko jeden sezon białych nocy w roku, a jego środek przypada na dzień przesilenia letniego. Analogiczne sezony białych nocy występują na półkuli południowej i przypadają przed i po dniu przesilenia zimowego.
Czytaj także: Ruszył kolejny kosmiczny pociąg
Czy białe noce da się zaobserwować w Polsce?
W Polsce białe noce w sensie cywilnym nie występują. Jedynie na niewielkim obszarze w północnej części Polski, powyżej Gdyni, możemy zobaczyć tzw. białe noce żeglarskie (nawigacyjne). Słońce nie schodzi pod horyzont głębiej niż na 12 stopni, a niebo nad morzem jest wyraźnie rozświetlone. Na linii granicznej, która przebiega przez północną część Gdyni oraz Ustkę, biała noc żeglarska trwa tylko jedną noc przypadającą w letnie przesilenie 21 czerwca, ale już np. w Jastrzębiej Górze trwa od 13 do 29 czerwca. Słońce schodzi wówczas dość głęboko pod horyzont, sięgając prawie granicznych -12 stopni, więc jeśli chcemy podziwiać jaśniejsze białe noce nawigacyjne, gdy Słońce chowa się ledwie trochę głębiej niż na 6 stopni, musimy wybrać się na wycieczkę do Petersburga, Tallina lub Helsinek.
W całej Polsce możemy obserwować tzw. białe noce astronomiczne. Nie są one tak widowiskowe jak białe noce cywilne czy nawet płytkie białe noce nawigacyjne i często trudno się zorientować, że właśnie taką noc oglądamy. Podczas białej nocy astronomicznej Słońce chowa się na głębokość między 12 a 18 stopni pod horyzont. Na niebie możemy bez trudu dostrzec jasne gwiazdy, a na obszarach słabo zabudowanych i nieoświetlonych - również gwiazdy nieco słabsze. Nie zapada zupełna i ciemna noc astronomiczna, jednak w pobliżu miast i w miejscach rozświetlanych sztucznym światłem lamp najczęściej nie dostrzeżemy wielkiej różnicy. Terminy białych nocy przypadające w Polsce w 2020r.: Zakopane od 7 czerwca do 5 lipca, Poznań od 18 maja do 25 lipca, Gdynia od 10 maja do 2 sierpnia.
