Doktor Katarzyna Janic z Wydziału Neofilologii jest kierowniczką projektu „Gramatyczna ikoniczność języka: międzyjęzykowe studium konstrukcji, w których dopełnienie traci status głównego argumentu”. Naukowczyni, wraz z zespołem badawczym w składzie: prof. UAM Krzysztof Stroński (Instytut Orientalistyki UAM) oraz Mohammad Tavakoli z Uniwersytetu w Isfahanie (Iran), realizuje badania pozwalające znaleźć uniwersalne cechy konstrukcji, w których dopełnienie traci swoją pierwotną funkcję.  

Projekt finansowany w ramach konkursu NCN Polonez bis (2022-2024) przeznaczony jest dla naukowców powracających po dłuższej nieobecności do kraju. Doktor Janic, absolwentka anglistyki na Uniwersytecie Wrocławskim, do Polski wraca po blisko 18 latach pobytu na uczelniach w całej Europie. Ukończyła kolejne studia magisterskie, tym razem z lingwistyki ogólnej, na Uniwersytecie w Lyonie, a następnie, w tej samej dziedzinie, obroniła tam doktorat. Przez kolejne lata pracowała w projektach jako badacz naukowy: najpierw w Szwajcarii, dzięki stypendium Schweizerische Bundes-Exzellenz-Funding, a następnie w Niemczech jako współwykonawca projektu ERC prowadzonego przez prof. Martina Haspelmatha. Na liście swoich naukowych osiągnięć ma między innymi Międzynarodową Nagrodę im. Josepha Greenberga, która została przyznana przez Association for Linguistic Typology w 2015 roku, za najlepszą na świecie rozprawę doktorską z zakresu typologii lingwistycznej, obronioną w latach 2013-2014.  

– Poznań był mi naukowo najbliższy – tłumaczy dr Janic. – Typologia lingwistyczna jest tą dziedziną wiedzy, która w Polsce nie jest jeszcze zbyt dobrze reprezentowana. Wyjątek stanowi UAM, w którym tego typu badania prowadzone są na Wydziale Neofilologii.  

Opiekę nad projektem zgodził się objąć prof. Krzysztof Stroński, specjalista od języków indoaryjskich (podgrupa rodziny języków indoeuropejskich) oraz lingwistyki historycznej.  

W ramach projektu naukowcy będą badać, jak alternacja czasownikowa (P demotion) funkcjonuje w językach z rodzin ze sobą niespokrewnionych. Im więcej języków zostanie przebadanych, tym lepiej, bo, jak mówi autorka projektu, cechą typologii lingwistycznej jest zdefiniowanie cech uniwersalnych badanego zjawiska językowego, a to możemy uzyskać, tylko badając języki niespokrewnione ze sobą. Projekt w tej chwili jest na półmetku. Naukowcom udało się przebadać alternacje w 55 językach. Dane zostały zebrane w specjalnej bazie, do której dołączono pytania dotyczące interesujących badaczy form dopełnienia i funkcji, którą pełni w zdaniu.  

– Najprościej mówiąc, nasza praca polegała na przeglądaniu podręczników do gramatyki. Najczęściej pobieraliśmy je w formie PDF, a następnie pod sekcją „czasownik, alternacje czasownikowe” szukaliśmy przykładów, które odpowiadały naszej definicji. Następnie, jeśli dany przykład spełniał wyznaczone przez nas kryteria, odnotowywaliśmy go w bazie – opowiada badaczka.  

Obecnie naukowcy wchodzą w fazę analiz. Na postawie zebranych przykładów będą badać korelacje i zależności między funkcją dopełnienia a tym, jak jest ono realizowane w zdaniu. Zależy im na wyłuskaniu cech wspólnych, które będą pasowały do wszystkich zebranych przykładów.  

– Mój wkład do tego projektu polega również na stworzeniu bazy danych, listy języków, które są rodzinowo niepowiązane. W typologii mamy wydzielone makroregiony, takie jak na przykład Euroazja, Oceania, Australia itp. Tworząc naszą bazę danych, starałam się odpowiednio ją zbilansować, tak aby każdy z tych regionów był reprezentowany przez osiem języków (każdy z innej rodziny językowej) – mówi naukowczyni. 

Doktor Janic odpowiada też za odpowiednie kodowanie danych. Jak wyjaśnia, trudności w pracach typologicznych na tym etapie polegały też na tym, że nie można było przewidzieć pewnych różnorodności w danych obszarach badawczych. Każdy język przynosi jakąś nową informację, którą często trzeba uwzględnić w bazie.  

zob. też Prof. Tomasz Wicherkiewicz. Nie dla mnie elficki

W ramach projektu poszczególni członkowie zespołu dostarczą ekspertyz z dziedzin, w których się specjalizują. Profesor Stroński przeanalizuje alternacje pod kątem historycznych powiązań. Oceni również, czy dane alternacje językowe występują w grupie języków indoaryjskich, których jest znawcą. Zadaniem Mohammada Tavakoliego będzie analiza statystyczna. Typologia to taka dziedzina wiedzy, która posługuje się dużą ilością danych. Nie zawsze w sposób manualny można je usystematyzować. W takich przypadkach z pomocą przychodzą specjaliści w zakresie lingwistyki komputerowej, którzy w specjalnych programach są w stanie wyliczyć i uogólnić zebrany materiał badawczy.  

Projekt nie ma charakteru aplikacyjnego. Służyć będzie rozwijaniu wiedzy na temat języka i jego funkcjonalności.