Wersja kontrastowa

Gdy nauka jest kobietą

fot. Adrian Wykrota
fot. Adrian Wykrota
prof. Bogumiła Kaniewska, prof. Beata Mikołajczyk

Co się dzieje gdy nauka jest kobietą, gdy jest też mamą, żoną, opiekunką? Jak role społeczne wpływają na uniwersyteckie kariery badaczek? Czy uczelnia - jako instytucja tym karierom sprzyja - i czy mogłaby sprzyjać im jeszcze bardziej? Oto najważniejsze pytania, jakie stawiamy, otwierając projekt „Gdy nauka jest kobietą”.

Chcemy przede wszystkim „się pokazać”, z jednej strony wyeksponować osiągnięcia współczesnych badaczek, kształtujących dzisiejszy potencjał Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu, z drugiej: pokazać samą uczelnię jako miejsce przyjazne i sprzyjające kobiecym aspiracjom. Gdy nauka jest kobietą, pojawiają się jednak także kłopoty – wciąż jeszcze tempo awansu zawodowego Pań różni się od tempa rozwoju ich Kolegów. Zjawiska „szklanego sufitu”, odwróconej piramidy to realność[1], powodowana zaangażowaniem w życie rodzinne, macierzyństwem, obowiązkami opiekuńczymi, naturalnymi dla naszej płci. To nie jedyne przeszkody: jeszcze trudniejsze do pokonania wydaje się stereotypowe (często także autostereotypowe) myślenie, schematy sytuujące kobiety wyłącznie w rolach tradycyjnych, czy wręcz godzące w ich osobistą godność. Będziemy o tym rozmawiać, szukać rozwiązań, zapraszać całą społeczność UAM do refleksji. Będziemy mówić nie tylko o uczonych, ale i o studentkach, doktorantkach i innych pracowniczkach Uniwersytetu, które zajmują się organizacją nauki, nie włączając się bezpośrednio w prace badawcze. Bo przecież i one są ważnym ogniwem akademickiej wspólnoty.

„My” czyli kto? Projekt „Gdy nauka jest kobietą” ma swojego patrona i inspiratora w osobie Jego Magnificencji, prof. Andrzeja Lesickiego – i właśnie Rektor  kieruje pracami powołanego w październiku zespołu, wspomagany przez dwie prorektorki, podpisujące się pod niniejszym tekstem. Są w naszym zespole przedstawicielki i przedstawiciele nauki: dr hab. Iwona Chmura-Rutkowska z WSE, dr hab. Grażyna Gajewska z IKE, prof. UAM dr hab. Edyta Głowacka-Sobiech z WH, dr Lucyna Marzec z WFPiK, prof. UAM dr hab. Robert Kmieciak (Pełnomocnik rektora do spraw równego traktowania) z WNPiD, prof. UAM dr hab. Maciej Michalski (WH) ale i nasze koleżanki na co dzień pracujące w administracji UAM: dr Aleksandra Bocheńska, Anna Fiedler, Joanna Morawska-Jancelewicz i Katarzyna Wala koordynująca projekt.

Kilka pokoleń, kilka wydziałów, różne drogi życiowe, wiele różnych punktów widzenia…

Na temat kobiet pracujących w naszym Uniwersytecie, badaczek, ale nie tylko, dyskutowaliśmy już wielokrotnie, a oto przykłady - w maju 2017 roku poświęciliśmy tym kwestiom majowy numer Życia Uniwersyteckiego. W czerwcu  tego roku odbyło się inspirujące seminarium „Kobiety w przestrzeni publicznej”, w ramach którego gorąco debatowaliśmy o kobietach w środowisku akademickim.  Te i inne spotkania, rozmowy pokazały, że potrzebne i oczekiwane jest w naszym Uniwersytecie działanie łączące wiele inicjatyw oraz ludzi z nimi związanych. I tak stopniowo powstawał projekt „Gdy nauka jest kobietą”.

Już na konferencji poświęconej stuleciu praw wyborczych kobiet w Instytucie Kultury Europejskiej w Gnieźnie pojawiły się pierwsze wątki związane z naszym projektem: rozmowa panelowa na temat roli kobiet w nauce, przygotowana przez prof. Iwonę Chmurę-Rutkowską i prof. Edytę Głowacką-Sobiech wystawa Mądrość, odwaga i entuzjazm. Pierwsze uczone Uniwersytetu Poznańskiego (1919-1939) oraz referat tych dwóch autorek prezentujący prof. Ludwikę Dobrzyńską-Rybicką, jedną z pierwszych badaczek Uniwersytetu Poznańskiego, drugą w Polsce kobietę, która uzyskała stopień docenta. Oglądany od „damskiej” strony Uniwersytet kryje jeszcze wiele fascynujących tajemnic i nieodkrytych możliwości. Co wiemy dziś o znakomicie wykształconej lekarce psychiatrze, Annie Gruszeckiej? Wirtuozce fortepianu, chemiczce Anieli Smoczkiewiczowej? I wielu innych kobietach współtworzących naukową potęgę Uniwersytetu Poznańskiego? Uczelni, która zawsze ceniła kobiety i ich dorobek naukowy – pierwszy doktorat honoris causa  otrzymała przecież Maria Curie-Skłodowska. W stulecie naszej uczelni warto i trzeba pamiętać o tym, że obok rektora Święcickiego, jej historię tworzyły uczone, o których wiemy dziś zdecydowanie za mało. A przecież to one przecierały nam, współczesnym badaczkom, drogi do nauki.

Chcemy – włączając się w obchody stulecie Uniwersytetu Poznańskiego – pokazać uczone, które współtworzyły historię naszej uczelni, wydobyć z cienia ich mało dziś znany dorobek.

Zobacz: Stulecie wolności praw kobiet

Nasz projekt ma z jednej strony na celu przypomnienie naszych poprzedniczek, wybitnych uczonych i organizatorek nauki w UAM, z drugiej zaś skierowany jest na teraźniejszość oraz w przyszłość. Naszym celem jest nie tylko „pokazanie nas”, badaczek i dydaktyczek, lecz przede wszystkim spowodowanie, aby nasz Uniwersytet był coraz lepszym miejscem pracy dla wszystkich naukowców i osób ich wspierających administracyjnie. Chcemy chwalić się rozwiązaniami, które uznajemy za bardzo dobre oraz identyfikować i usprawniać te, które uznamy za wymagające ulepszenia. Chcemy wdrażać także nowe mechanizmy, sięgać po rozwiązania stosowane z powodzeniem w uczelniach europejskich i światowych oraz wypracować nasze własne poznańskie pomysły.

Pracujemy już nad organizacją w dniu 29 listopada 2018 pierwszego Laboratorium Kobiet.  Zapraszamy na to spotkanie badaczki, te bardziej doświadczone i te rozpoczynające karierę naukową, w tym doktorantki oraz studentki, które angażują się w projekty badawcze. Zapraszamy pracowniczki UAM, które swoją pracą w administracji uczelni naukowców wspomagają. W programie zaplanowano prezentacje „dobrych praktyk” obecnych na UAM sprzyjających godzeniu obowiązków naukowych i dydaktycznych z innymi, w tym z macierzyństwem i wychowaniem dzieci. Chcemy pokazać, jakie zobowiązania wziął na siebie nasz Uniwersytet i jak je realizuje, wdrażając kartę HR in Research oraz Europejską Kartę Naukowca. Naszym celem jest także pokazanie rozwiązań (stypendiów, grantów itd.) obecnych poza UAM, z których mogą korzystać badaczki także z naszego Uniwersytetu.  Ważnym elementem Laboratorium Kobiet jest sesja dyskusyjna, podczas której mamy nadzieję poznać w bezpośredniej rozmowie przy kilku „tematycznych stolikach” potrzeby naszych koleżanek oraz propozycje nowych działań. Będą one pomocne w kształtowaniu dalszych etapów projektu „Gdy nauka jest kobietą”. Naszym celem są realne rozwiązania wynikające i wychodzące naprzeciw rzeczywistym potrzebom kobiet. Laboratorium Kobiet będzie świetną okazją do przedstawienia (w atrakcyjny sposób – tu szczegółów nie zdradzamy) prof. Ludwiki Dobrzyńskiej-Rybickiej i innych uczonych kreślących swoją pracą historię UAM. Laboratorium Kobiet anno domini 2018 będzie w naszym zamierzeniu pierwszym z całego cyklu organizowanych w rocznym rytmie. Podobnie cyklicznie planujemy organizować konferencje naukowe. Będą to konferencje tematyczne, na których wybrana problematyka podejmowana i dyskutowana będzie w sposób interdyscyplinarny. Pierwsza konferencja naukowa projektu „Gdy nauka jest kobietą” zaplanowana została na jesień 2019 r., a poświęcona będzie językowi, za pomocą którego mówimy o kobietach-badaczkach, o kobietach-uczonych (profesor, profesorka czy może pojawiające się coraz częściej profesora? Prorektor czy prorektorka? I wiele podobnych). Jest to obecnie kwestia gorąco dyskutowana. Pragniemy skupić się oczywiście na języku polskim, ale spojrzeć także na to, w jaki sposób ten fenomen obecny jest w innych językach, jak kształtowała się debata publiczna na temat „języka równościowego” w krajach europejskich. Zaprosimy na tę konferencję przedstawicieli wieli dziedzin nauki: językoznawców, historyków, socjologów, filozofów, przedstawicieli nauk o edukacji.

Ponadto zaplanowaliśmy cały szereg wystaw, tych które prezentować będą nasze uczone, ale także takie, które koncentrują się na wybitnych kobietach kultury. Pracujemy nad  pokazaniem w murach UAM (otwarcie nastąpi w styczniu 2019) sylwetki osoby niezwykle wielowymiarowej, Julii Woykowskiej – dziewiętnastowiecznej poetki, publicystki, a także pisarki piszącej dla dzieci.

Dużą wagę przykładamy do konkursu na prace magisterskie, który zostanie po raz pierwszy rozstrzygnięty w roku akad. 2019/20. W konkursie tym będziemy poszukiwać wybitnych prac dyplomowych z wielu obszarów nauki, także prac interdyscyplinarnych, w których centrum zainteresowania znajdują się kobiety i realizowane przez nie różnorodne role życiowe i społeczne (zarówno w ujęciu historycznym jak i poświęcone współczesności).

Projekt „Gdy nauka jest kobietą” ma charakter otwarty, proponujemy jako Zespół wiele działań, (tutaj wymieniłyśmy jedynie kilka w naszej ocenie najważniejszych),  chcemy realizować także takie, których propozycje pojawią się już podczas jego realizacji. Zapraszamy do wspólnego działania zarówno koleżanki jak i kolegów, zapraszamy wszystkich, którzy tworzą społeczność akademicką UAM.

 

[1] Dane na ten temat odnaleźć można na stronach internetowych The European Institute for Gender Equality (EIGE) https://eige.europa.eu/

Nauka Ogólnouniwersyteckie

Ten serwis używa plików "cookies" zgodnie z polityką prywatności UAM.

Brak zmiany ustawień przeglądarki oznacza jej akceptację.